75 rocznica śmierci Eustachego Gaberlego

9 marca 2022 r. mija 75. rocznica śmierci Eustachego Gaberlego (1891-1947), znanego  przedwojennego bibliotekarza lwowskiego, a po wojnie pracownika Biblioteki Jagiellońskiej, aktywnego działacza Związku Bibliotekarzy Polskich  (ZBP).  

Urodził się we Lwowie, gdzie mieszkał do 1946 r. Na Uniwersytecie Lwowskim studiował filologię romańską, germanistykę oraz filozofię. Studia kontynuował w Wiedniu, także z teatrologii i filozofii kultury. Tam też uzyskał doktorat w 1917 r. Był poliglotą, poza językiem niemieckim posługiwał się też francuskim, angielskim, włoskim oraz chorwackim. W latach 1911-1918 pisywał felietony do prasy niemieckiej, m.in. na tematy teatrologiczne oraz szkice literackie.

W 1919 r. rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej we Lwowie i spędził w niej 27 lat, z czteroletnią przerwą, gdy kierował Oddziałem Prasowym Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie. W 1924 r. powrócił do Biblioteki, a w 1926 r. objął kierownictwo Czytelni Głównej wraz z opieką nad jej księgozbiorem podręcznym, który systematycznie powiększał i aktualizował.

Brał aktywny udział zarówno we lwowskim, ogólnopolskim, jak i  międzynarodowym ruchu bibliotekarskim i bibliofilskim. Uczestniczył we wszystkich krajowych zjazdach, wygłaszając referaty i przedstawiając szereg postulatów dotyczących organizacji i zadań polskiego bibliotekarstwa. Od 1928 r. był stałym członkiem Zarządu Lwowskiego Koła ZBP, w latach 1930-1936 był członkiem Komisji Prawniczej przy Radzie ZBP. Uczestniczył w organizacji I Zjazdu Bibliotekarzy Polskich we Lwowie w 1928 r. Od 1933 r. był stałym korespondentem „Przeglądu Bibliotecznego”, publikował też w nim swoje prace teoretyczne z zakresu bibliotekoznawstwa, przede wszystkim dotyczące egzemplarza obowiązkowego, którego był zwolennikiem oraz organizacji księgozbiorów podręcznych. Tematyce tej poświęcił m.in. publikacje: Egzemplarz obowiązkowy na ziemiach polskich dawniej i dziś (1928), O przyszły skład polskich zbiorów bibliotecznych (1930), Biblioteka podręczna. Jej dzieje i organizacja (1932). Interesował się również nowoczesną rolą bibliotek oraz pozycją i zadaniami bibliotekarza, zwłaszcza w bibliotekach naukowych. Według jego opinii, stanowisko bibliotekarza w bibliotece naukowej powinno być równe pozycji pracowników naukowych. W 1939 r. został odznaczony Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury.

W roku akademickim 1939/1940 miał objąć dyrekcję lwowskiej Biblioteki Uniwersyteckiej oraz prowadzić na uczelni wykłady i ćwiczenia z zakresu bibliotekoznawstwa. Wybuch wojny uniemożliwił realizację tych planów. 9 marca 1940 r. Gaberle został zwolniony z pracy, a w styczniu 1945 r. NKWD aresztowało go. Został zesłany do Donbasu, skąd powrócił jesienią 1945 r. i został na krótko ponownie aresztowany. Pod koniec roku wrócił do pracy w Bibliotece Uniwersyteckiej. W 1946 r. NKWD poleciło zwolnić go z pracy. W lipcu tegoż roku wyjechał transportem z lwowskimi Polakami do Krakowa. Dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej Edward Kuntze powierzył mu funkcję wicedyrektora BJ. Zmarł nagle w marcu 1947 r.    

H. Ł.

Zob. też:
Badecki Karol: Śp. Eustachy Gaberle. Bibliotekarz - teoretyk i pedagog. „Przegląd Biblioteczny” R. 15, 1947, z. 1-2, s. 123-129
Gaberle Wacław: Na Łąckiego – 1945. „Nasze Drogi. Czasopismo Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie” 2010, styczeń-luty, R. 17, s. 41-44 (wspomnienia syna)
Sierotwiński Stanisław: Gaberle Eustachy Wacław. W: Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa : PWN, 1972, s. 240