Polecamy

Bibliotekarzu, zaprzyjaźnij się z niewidomym - relacja Uczestnika

Data dodania: 29.10.2014

Bibliotekarzu, zaprzyjaźnij się z niewidomym - relacja Uczestnika

17 października 2014 roku w siedzibie Wydawnictwa Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Warszawie odbyły się warsztaty pt: „Bibliotekarzu, zaprzyjaźnij się z niewidomym”. Wzięło w nich udział ok. 20 uczestników z bibliotek naukowych i publicznych z takich miast jak: Warszawa, Włocławek, Ciechanów, Trzcianka, Łomża, Poznań, Gdańsk, Lublin i Siedlce.

Warsztaty poprowadziła niewidoma wskutek wypadku samochodowego Pani Monika Cieniewska, zastępca Dyrektora Działu Zbiorów dla Niewidomych Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego (siedziba przy ul. Konwiktorskiej 7 w Warszawie).

Program warsztatów obejmował 4 bloki tematyczne o następujących tytułach:

  • I. Nie bój się niewidomego
  • II. Książka dla niewidomego
  • III. Prawo autorskie
  • IV. Praktycznie

Ad. I. Pierwszym punktem warsztatów była prezentacja filmu pod tytułem: „N” jak niewidomy. Dziesięciominutowa animacja stworzona została przez Polski Związek Niewidomych i została współfinansowana ze środków Komisji Europejskiej. Dodam, iż każdy z nas może obejrzeć tę prezentację na kanale youtube w internecie. Film ukazał jak łatwo można pomóc osobie niewidomej w życiu codziennym: jak prawidłowo podprowadzić ją z jednego miejsca do drugiego, jak wskazać miejsce siedzące, jak prosić o podpis na dokumencie.

Prowadząca warsztaty przedstawiła różne sytuacje ze swojego życia i uczuliła jak w najlepszy sposób reagować i zachowywać się w stosunku do Niej i do innych osób niewidomych. Opowiedziała o dysfunkcjach wzroku i zaprezentowała symulator wad i chorób wzroku. W jego skład wchodziło kilka par okularów, które każdy z uczestników warsztatów mógł założyć i przez chwilę spojrzeć na świat jak niedowidzący lub niewidomy. Wśród wad wzroku, które prezentowały okulary, obecne były m.in.: mroczki, skutki odwarstwienia siatkówki czy ograniczenie pola widzenia. Prowadząca wspomniała o swoim psie przewodniku i jego roli w pokonywaniu trudności związanych np. z przejściem przez jezdnię, wejściem do supermarketu czy do Biblioteki.

Najważniejszą sugestią skierowaną do uczestników warsztatów było opisywanie osobie niewidomej jak największej ilości szczegółów z otoczenia czy też z wyglądu książki lub dokumentu. Uczulono, że każdy niewidomy to inny człowiek i różnie może odczytać nasze intencje. Przede wszystkim należy się przedstawić i przyjąć rolę narratora.

Pani Monika Cieniewska nie posługuje się alfabetem Braille’a. Wskazała darmowe oprogramowanie NVDA, które pozwala osobom niewidomym i niedowidzącym korzystać z komputera. Za pomocą syntetycznego głosu informuje on użytkownika o wszystkim, co znajduje się na ekranie. Słuchaczom warsztatów polecono także program służący do rozpoznawania znaków (OCR) stworzony przez firmę ABBYY o nazwie FineReader. Program konwertuje zeskanowane obrazy i pliki PDF do edytowalnego formatu, takiego jak Microsoft Word, Microsoft Excel itp.

Ad. II. Kolejny blok obejmował sposoby czytania przez osoby niewidome. Wspomniano o budowie alfabetu Braille’a oraz miejscach, w których najłatwiej zdobyć publikacje dla osób niewidomych. Szczegółowo omówiono zagadnienie książki brajlowskiej, dźwiękowej i w plikach tekstowych. Uczestnicy warsztatów mieli możliwość zapoznania się ze skanerem (małą czarną skrzynką), który skanował i czytał podłożoną pod czytnik stronę lub książkę. Na warsztatach była także mowa o odtwarzaczach książek oraz miejscach, gdzie możemy pozyskać pozycje dla niewidomych czytelników (są to: Dział Zbiorów dla Niewidomych GBPiZS, Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Larix”, Biblioteki Publiczne dla Niewidomych).

Podkreślano, że Braille to nie język tylko alfabet lub system, budowany na sześciu punktach w różnych układach. Tłumaczenie tekstu drukowanego na ten alfabet zajmuje 4 razy więcej miejsca. Przepisanie tekstu oraz wydrukowanie go na specjalnym urządzeniu oraz papierze to bardzo droga czynność. Zalecano wypożyczanie książek w alfabecie Braille’a z Biblioteki, w której pracuje prowadząca warsztaty. Mówiono także o audiobookach, które są alternatywą dla ociemniałych ale niestety nie uczą gramatyki tak, jak robi to alfabet Braille’a.

W warsztatach brali udział pracownicy bibliotek publicznych, w których przebywają starsi czytelnicy, często słabo widzący lub niewidomi. Prowadząca poleciła urządzenia o nazwie czytak. Odtwarzają one książki mówione zapisane cyfrowo. Obecnie książki zapisuje się na kartach elektronicznych (karta o pojemności 1 GB mieści do 70 godzin nagrania). Czytak odtwarza książkę, zatrzymuje ją w dowolnym momencie i od niego zaczyna. Odtwarza także muzykę w formacie mp3 a najważniejsze, że można go przenosić w dowolne miejsce.

Ad. III. Kolejne zagadnienie wyjaśniło, że przygotowując książkę w alfabecie Braille’a lub tworząc dokument tekstowy dla niewidomego studenta, nie trzeba pytać o zgodę wydawcy lub autora. Dla niewidomych słuchaczy można wyświetlać bez pozwolenia filmy z audiodeskrypcją. Bibliotekarz nie musi nigdzie zgłaszać prezentacji takiego filmu chyba, że na widowni znajdują się osoby widzące.

Na warsztatach podkreślano, że prawo autorskie jest „przychylne” osobom niewidomym. Wspomniano także art. 331 z ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994 r. Nr 24 poz. 83).

Mówi on, że:
Wolno korzystać z już rozpowszechnionych utworów dla dobra osób niepełnosprawnych, jeżeli to korzystanie odnosi się bezpośrednio do ich upośledzenia, nie ma zarobkowego charakteru i jest podejmowane w rozmiarze wynikającym z natury upośledzenia…

Uczestnikom przybliżono także treść traktatu z Marrakeszu, który umożliwia wysyłanie książek w alfabecie Braille’a za granicę. Wyjaśniono również, że bibliotekarz nie powinien gromadzić orzeczeń o niepełnosprawności. To bardzo prywatna sprawa. Jeśli przyjdzie do biblioteki osoba, która zapewnia o swojej niepełnosprawności, wystarczy poprosić ją o podpisanie oświadczenia. W razie jakiejkolwiek kontroli, pracownik biblioteki posiada dowód na wydanie na przykład czytaka lub książki w alfabecie Braille’a czytelnikowi, który zapewnił o swojej dysfunkcji wzroku.

Ad. IV. Ostatnim punktem warsztatów była dyskusja i wymiana doświadczeń obecnych na spotkaniu bibliotekarzy. Najważniejszą była sugestia prowadzącej aby przede wszystkim zrobić rozeznanie w bibliotekach dotyczące tego, ilu niewidomych będzie korzystało ze zbiorów. Czy będą to starsze osoby czy niewidomi posiadający swój sprzęt a jeśli tak, to jaki. Dla osób zainteresowanych zakupem sprzętu, który ułatwiłby naukę i czytanie książek osobom niewidomym, polecono strony internetowe następujących firm: Altix, Lumen, Harpo czy E.C.E. Dyskusja zakończyła się rozdaniem certyfikatów uczestnictwa.

W opisanych wyżej warsztatach uczestniczyła dwójka pracowników Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku: Dorota Stefaniak (autorka tego podsumowania) oraz Faustyna Michałowska.

Głównym czynnikiem, który przyczynił się do udziału w tym spotkaniu było przyjęcie na I rok studiów Akademii Muzycznej w Gdańsku 2 osób niewidomych i jednej słabo widzącej.

Nasze pierwsze spotkanie z niewidomymi nasunęło nam wiele pytań. Najwięcej wątpliwości dotyczyło przygotowywania nut i książek w języku Braille’a. Jeśli chodzi o tekst, opracowaliśmy system dzięki któremu przygotowujemy niewidomym gotowe dokumenty tekstowe. Pliki te studenci odtwarzają na swoich komputerach lub na linijce Brajlowskiej. Po zeskanowaniu książki, korzystamy z programu o którym wspominano na warsztatach – FineReader. Konwertujemy skany w pliki tekstowe i przekazujemy studentom.

Niestety znacznie trudniej jest pozyskać nuty w zapisie Braille’a. Pani Monika Cieniewska poleciła nam skontaktowanie się z Wydawnictwem TOCCATA (jednostka organizacyjna Towarzystwa Muzycznego im. E. Kowalika w Warszawie), w którym możemy zlecać wykonanie druku muzycznego przeznaczonego dla niewidomych.

Równie ważnym problemem do rozwiązania jest utworzenie stanowiska komputerowego w Czytelni naszej Biblioteki. Podczas warsztatów zapoznałyśmy się ze sprzętem elektronicznym i oprogramowaniem, które znacznie ułatwi naukę osobom niewidomym w naszej Akademii.

Warsztaty rozjaśniły nam wiele wątpliwości i zmotywowały do poszukiwania nowych rozwiązań i ulepszeń dla naszych niewidomych studentów.

nad. Dorota Stefaniak


Projekt SBPProjekt SBP
Projekt SBPProjekt SBP
Projekt SBPProjekt SBP
Serwis SBPSerwis SBP
Projekt SBPProjekt SBP
Partner wspierający SBPPartner wspierający SBP
Partner wspierający SBPPartner wspierający SBP
Partner wspierający SBPPartner wspierający SBP
Partner wspierający SBPPartner wspierający SBP