Warsztaty „Ochrona zbiorów we współczesnej bibliotece”, 22 stycznia 2015 r. w Warszawie

Program warsztatów

9.30-10.00 Rejstracja

10.00 Rozpoczęcie

1. Wprowadzenie do tematu
   • ochrona zbiorów i jej zakres (profilaktyka, konserwacja, kopiowanie zbiorów, planowanie działań ochronnych )
   • podstawy prawne
   • ochrona dziedzictwa piśmienniczego ( światowego i narodowego - u nas NZB).
      
2. Potencjalne zagrożenia dla zbiorów w bibliotekach wynikają z:
   • budowy zbiorów (papier, tektura, skóra, kleje, nici itp.),
   • niewłaściwych warunków klimatycznych,
   • zanieczyszczenia powietrza, także kurzu,
   • nadmiernego oświetlenia zborów,
   • wpływu czynników biologicznych ( grzyby, pleśnie, owady),
   • stosowania niewłaściwych materiałów do napraw i ochrony,
   • mechanicznych uszkodzeń (układanie zbiorów, duże formaty),
   • stanu technicznego budynku (zalania),
   • złej lokalizacji magazynów zbiorów (piwnice, strychy)
      
3. Zapobieganie zagrożeniom, czyli działania profilaktyczne (domena bibliotekarzy):
   • zapewnienie zbiorom bezpiecznych warunków przechowywania – co oznacza zarówno ochronę przed kradzieżą (znaki własnościowe, systemy antywłamaniowe, paski magnetyczne itp.) jak też przed sytuacjami katastrofalnymi typu pożary, czy zalania (właściwa lokalizacja zbiorów, dbałość o dobry stan techniczny budynku),
   • monitorowanie i utrzymywanie w magazynach zbiorów stabilnej temperatury oraz wilgotności względnej powietrza,
   • ograniczenie oświetlenia zarówno dziennego jak i sztucznego przy przechowywaniu i eksponowaniu zbiorów,
   • utrzymywanie czystości w magazynach, systematyczne mycie podłóg i półek, odkurzanie zbiorów,
   • stosowanie opakowań ochronnych (pudeł, tek, obwolut) z odpowiednich, bezkwasowych materiałów,
   • kontrolowanie i ograniczanie poziomu zanieczyszczeń mikrobiologicznych i chemicznych powietrza w magazynach i pracowniach biblioteki,
   • przeglądy zbiorów  i formułowanie zaleceń w ich wyniku,
   • selekcja zbiorów zniszczonych i zaczytanych,
   • zastępowanie zniszczonych oryginałów ich kopiami w postaci mikroform, czy dokumentów elektronicznych ( CD-ROMów i prezentacji internetowych).
      
4. Ratowanie zniszczonych zbiorów (domena konserwatorów) czyli:
   • konserwacja tradycyjna, (pełna, kompleksowa) traktująca indywidualnie każdy obiekt biblioteczny poddawany różnorodnym zabiegom restauratorskim, stosowana przede wszystkim przy ratowaniu zbiorów zabytkowych,
   • konserwacja zachowawcza, polegająca na zabezpieczeniu obiektu przed dalszą destrukcją przy zastosowaniu możliwie najmniejszej ingerencji,
   • konserwację masowa, czyli jednoczesne oddziaływanie na większe ilości zbiorów, do której zaliczamy dezynfekcję zbiorów zagrożonych  destrukcją biologiczną ,  ich odkwaszanie, szpaltowanie mechaniczne oraz zamrażanie i  suszenie metodą liofilizacji stosowaną w przypadkach zalania zbiorów. 
      
5. Planowanie w/w metod zwane też polityką ochrony zbiorów
   • powinno być wynikiem współpracy między bibliotekarzami a konserwatorami .
     Polega na sztuce dokonywania właściwych wyborów i podejmowania trafnych decyzji. W zdecydowanej większości przypadków bowiem, ilość zbiorów, które wymagają działań profilaktycznych czy konserwatorskich, jest zawsze większa od możliwości finansowych biblioteki.
   • Stąd konieczność:
     • określenia priorytetów ochrony zbiorów w bibliotece w zależności od wartości i stanu ich zachowania  (typowanie zbiorów wymagających pomocy w pierwszej kolejności),
     • doboru metod ochrony do rodzaju wytypowanych zbiorów i możliwości danej biblioteki.
        
6. Program ochrony zbiorów w bibliotece ( zasady i procedury postępowania ze zbiorami w bibliotece (zarządzanie zbiorami), warunki przechowywania i zabezpieczenia zbiorów, instrukcja postępowania na wypadek katastrofy).
    
7. Polityka ochrony zbiorów  w Polsce i na świecie
   • Narodowy Zasób Biblioteczny, Program „Kwaśny Papier”
   • Plan Delta (atlas zniszczeń), Błękitna Tarcza, Program „Pamięć Świata”.    

14.30-15.00 Dyskusja, rozdanie certyfikatów