.png)
Biuro Zarządu Głównego SBP
Al. Niepodległości 213
02-086 Warszawa
tel: 22 608-28-24
tel: 733 242 337
biuro@sbp.pl
Jedną z form aktywności Koła SBP przy PBW jest organizacja wycieczek edukacyjnych. Bardzo nam miło, że zaplanowany na ten rok wyjazd do Radzymina udał się nadzwyczajnie. Jego inicjatorką była Wiesława Rejmer-Zaklekta, a organizatorką w Radzyminie nauczycielka bibliotekarka z Zespołu Szkół Terenów Zieleni - Elżbieta Lewandowska.
Celem naszego wyjazdu było poznanie historii miasta znanego z Cudu nad Wisłą oraz jego bibliotek. W programie była wizyta w Bibliotece Publicznej Miasta i Gminy Radzymin, a także odwiedziny w dwóch szkołach i ich bibliotekach: w Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida i w Zespole Szkół Terenów Zieleni.
W ciepły środowy poranek 12 czerwca 2013 r. zwartą grupą wsiedliśmy do autobusu 738 i pod wodzą przewodniczącej Bożeny Dawidowskiej-Langer wyruszyliśmy z Warszawy, by przed godziną 10.00 znaleźć się na przystanku przy ulicy Norwida w Radzyminie, na którym czekała na nas koleżanka Elżbieta Lewandowska.
Pierwsze kroki skierowaliśmy do Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Radzymin. W zadbanym, odremontowanym budynku przywitał nas dyrektor tej instytucji – Michał Kamiński i zaprosił do mieszczącej się na parterze i organizacyjnie należącej do Biblioteki Sali Koncertowej, w której odbywają się różne imprezy kulturalne: spektakle dla dzieci (ostatnio „Królewna Śnieżka i 7 krasnoludków”) koncerty różnych zespołów, w tym Radzymińskiej Orkiestry Dętej, konkursy i turnieje organizowane przez Bibliotekę.
Później dyrektor Kamiński oddał głos Janowi Wnukowi – prezesowi Towarzystwa Przyjaciół Radzymina, prężnie działającego stowarzyszenia społeczno-kulturalnego. Pan Wnuk barwnie przedstawił bogate dzieje swego miasta. Zaczął od historii budynku, w którym znajdowaliśmy się. Gmach ten w ciągu stulecia pełnił różne funkcje. Powstał w 1907 r. jako Spółdzielnia Chrześcijan. Później był Domem Ludowym pielęgnującym lokalną kulturę. Tu działała miejscowa orkiestra, mieściła się ochronka dla dzieci. Mieszkańcy Radzymina chcieli założyć bibliotekę, na co jednak urzędnicy carscy nie zezwolili. Ale jeden z mieszkańców miasteczka wpadł na pomysł, żeby napisać prośbę osobiście do cara Mikołaja II. Car wyraził zgodę! Radzymin ma bibliotekę od 1908 roku!
Historia Radzymina jako organizmu miejskiego zaczęła się pod koniec XV wieku. W 1473 r. erygowano parafię w Radzyminie, w 1475 książę mazowiecki Bolesław V nadał osadzie prawa miejskie. Radzymin był miastem prywatnym. W ciągu dziejów zmieniali się jego właściciele. Byli nimi Leszczyńscy, Bielińscy, Czartoryscy, Raczyńscy i Lubomirscy. Dużo uwagi w swojej opowieści pan Jan Wnuk poświęcił zasłużonej dla miasta księżnej Eleonorze Czartoryskiej. Księżna ufundowała murowany kościół, którego architektem był Jan Chrystian Kamsetzer. Założyła szkołę powszechną. Wyjednała u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywilej cotygodniowych targów w Radzyminie. Do dziś odbywają się one w środy. Eleonora wybudowała w mieście pałac i otoczyła go parkiem krajobrazowym, który należał do najpiękniejszych w Polsce. Księżna Czartoryska była też autorką niepowtarzalnego zbioru praw i powinności poddanych wobec dworu i dworu wobec poddanych. Określiła w nim wzór wzajemnych stosunków. Jej córka – Aleksandra Ogińska - była panią w Siedlcach. W jej majątku również panował wzorowy porządek. O zarządzanych przez obie panie terytoriach mawiało się: „Mała rządna Rzeczpospolita w dużej Rzeczypospolitej nierządnej”.
Ważnym wydarzeniem w historii miasta była bitwa pod Radzyminem 25 kwietnia 1809 r. Szwadron kawalerii, batalion piechoty oraz bateria artylerii konnej (z dwiema armatami) na rozkaz gen. Jana Henryka Dąbrowskiego przekroczyły nocą 24 kwietnia Narew w Serocku. Nad ranem - po nocnym marszu - z dwóch stron zaatakowali Austriaków broniących się w Radzyminie. Wojska austriackie poddały się. Polacy mieli okazję dozbroić się, ponadto uniemożliwili Austriakom przekroczenie Wisły. Po kolejnym zwycięstwie pod Ostrówkiem Polacy otworzyli sobie drogę do Galicji.
Kolejna bitwa o zdecydowanie większym znaczeniu miała miejsce 111 lat później. Największa część Bitwy Warszawskiej toczyła się w dniach 13-17 sierpnia 1920. Była to osiemnasta decydująca bitwa dziejach świata, która przeszła do historii jako Cud nad Wisłą. Przełomowa batalia rozegrała się 15 sierpnia, dlatego ten dzień stał się świętem Żołnierza Polskiego, hucznie obchodzony w Polsce przedwojennej w Radzyminie i w całym kraju.
Radzymin poniósł ogromne straty podczas II wojny światowej. Ludność żydowską Niemcy rozstrzelali w getcie lub wywieźli do obozu zagłady w Treblince. Dużą aktywność w walce z hitlerowcami przejawiali żołnierze Armii Krajowej (okręg Rajski Ptak). Za co spotkały miasto represje niemieckie w czasie wojny i radzieckie po wojnie (aresztowanie i wywiezienie w głąb ZSRR ponad 100 mieszkańców).
Ostatnim ważnym dla Radzymina wydarzeniem była wizyta Jana Pawła II 13 czerwca 1999 r. Cały świat obiegło zdjęcie modlącego się papieża z chabrami zebranymi z radzymińskich pól. Jan Wnuk cytował słowa wypowiedziane przez papieża: Zawsze myślę, co by było, gdyby nie było tego Radzymina, tego Cudu nad Wisłą.
Następnym punktem programu było zwiedzanie Biblioteki. Oprowadzała nas po niej i mówiła o pracy, osiągnięciach i problemach starszy kustosz Anna Rasińska. Książnica w Radzyminie ma trzy działy: Wypożyczalnię dla Dorosłych, Wypożyczalnię dla Dzieci i Młodzieży oraz Czytelnię Naukową. Mieszczą się one na pierwszym piętrze zadbanego, historycznego budynku. Pracownicy biblioteki sami odnawiali wnętrza. Jedna z bibliotekarek – Magdalena Karłowicz-Iwanicka - jest absolwentką Akademii Sztuk Pięknych. Jej dziełem są malowidła zdobiące pomieszczenie Wypożyczalni dla Dzieci i Młodzieży, zachęcające najmłodszych do korzystania ze zbiorów.
Księgozbiór liczy ponad 25 tysięcy woluminów. Ustawiony jest według Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej. Książnica korzysta z programu informatycznego Mateusz. Użytkownicy mogą korzystać bezpłatnie z książek, czasopism i Internetu. Biblioteka oferuje także usługi płatne: wydruki, ksero, laminowanie, bindowanie, skanowanie. Biblioteka jest czynna sześć dni w tygodniu: w poniedziałek godz. 8.00- 12.00, od wtorku do piątku w godz. 9.00-17 oraz w sobotę 9.00-13.00. W czasie ferii i wakacji Biblioteka jest nieczynna.
TPR powstało 28 marca 1988 r. W tym roku obchodzi jubileusz dwudziestopięciolecia. Działa prężnie. Ma bogaty dorobek wydawniczy (książki, broszury, foldery, zestawy pocztówek), organizuje uroczystości patriotyczne, popularyzuje wiedzę o mieście i regionie, współpracuje z placówkami oświatowymi, jest inicjatorem różnych akcji, np. zmiany nazw ulic, upamiętniania osób zasłużonych, tworzenia nowych szlaków turystycznych.
Prezesem TPR jest emerytowany nauczyciel historii Jan Wnuk, pasjonat Radzymina, zarażający innych swoją aktywnością i entuzjazmem.
Część dorobku wydawniczego TPR prezentowała przygotowana dla nas w hallu wystawka. W prezencie od organizatorów otrzymaliśmy płytę CD z nagraniami Radzymińskiej Orkiestry Dętej „Radzyminiacy to my”, zestaw widokówek z miastem i jego okolicami oraz jedną z ostatnich publikacji Jan Wnuka „Radzymin. Cud na Wisłą 1920”. Duży to prezent zważywszy, że nasza grupa liczyła ponad 20 osób! Otrzymaliśmy tez imienne dedykacje od Autora. Mieliśmy również możliwość zakupu innych publikacji Jana Wnuka. Chyba największym powodzeniem cieszyła się „Księżna Eleonora Czartoryska – dziedziczka Radzymina”.
Po wyjściu z Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy i zrobieniu pamiątkowego grupowego zdjęcia udaliśmy się do Liceum Ogólnokształcącego im. C. K. Norwida przy ul. Konstytucji 3 Maja 26. Szkoła mieści się w historycznym budynku zaprojektowanym przez Antoniego Corazziego, tego samego architekta, który jest twórcą Ratusza w Warszawie. Gmach był budowany w latach 1834-1844. W budynku od XIX do XXI w. mieściły się różne placówki oświatowe kształcące nauczycieli. Najpierw Instytut Nauczycieli Elementarnych. Matematykiem w tej szkole był Roman Żuliński (1834-1864), autor podręczników: „Arytmetyka dla użytku nauczycieli elementarnych” i ”Zasady rachunku różniczkowego i całkowego”. Młody zdolny nauczyciel podczas powstania styczniowego był członkiem Rządu Narodowego, kierował urzędem poczty powstańczej. Aresztowany przez zaborców 6 marca 1864 r., został powieszony na stokach Cytadeli Warszawskiej 5 sierpnia 1864 r. wraz z Romualdem Trauguttem i trzema innymi członkami władz powstańczych. W 26 stycznia 2013 r. Starostwo Powiatu Wołomińskiego ufundowało tablicę pamiątkową poświęconą Romanowi Żulińskiemu.
Od 2002 r. w budynku przy ulicy Konstytucji 3 Maja zlokalizowane jest Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida. Byliśmy gośćmi tej szkoły. Nauczycielka historii, pani Jolanta Sitek przedstawiła nam prezentację ilustrującą życie i osiągnięcia placówki. Szkoła realizuje trzy programy: Jestem Europejczykiem, Wybierz życie, Pomogę Ci. Współpracuje z wyższymi uczelniami: Uniwersytetem Warszawskim i Szkoła Główną Handlową. Uczniowie wyjeżdżają do wielu krajów: Grecji, Irlandii, Hiszpanii i na Ukrainę. W LO działa szkolny teatr „Norwidowcy”, zespół muzyczny, Koło PCK. Uczniowie uczestniczą w olimpiadach przedmiotowych, konkursach artystycznych i sportowych. Są mistrzami IX, XI i XII Licealiady. Szkoła otrzymała wyróżnienie od Ministerstwa Kultury Francji.
Byliśmy też w bibliotece szkolnej. Mieści się ona w piwnicach gmachu i czeka na remont.
Nasi radzymińscy gospodarze, przy słonecznej pogodzie, zabrali nas na spacer po swoim mieście. Najpierw udaliśmy się do klasycystycznego kościoła parafialnego pw. Przemienienia Pańskiego, zbudowanego w latach 1779-1780. Świątynię ufundowała księżna Eleonora Czartoryska. Architektem był Jan Chrystian Kamsetzer. W latach 1897-1919 kościół był rozbudowywany – dodano boczne nawy i dwie wieże. W czasie II wojny światowej kościół został zniszczony. Kilka lat po zakończeniu wojny odbudowano kościół, ale bez wież. Obecne wieże odbudowano w 1973 r. We wnętrzu kościoła zachowały się obrazy i rzeźby z XVIII w. Przy kościele znajduje się zabytkowa klasycystyczna dzwonnica. Obok budynków sakralnych zlokalizowany jest budynek dawnej szkoły elementarnej i przytułku dla ubogich z 1779 r., a przy nim barokowa figura św. Jana Nepomucena.
Pan Jan Wnuk prezentował nam i ciekawie opowiadał o kolejnych obiektach: pomniku Tadeusza Kościuszki odsłonięty 3 maja 1920 r., pięknie wyglądającym teraz wśród zieleni; krzyżach i głazach upamiętniających żołnierzy poległych w wojnie z bolszewikami w sierpniu 1920 r.; tablicach poświęconych czwartemu wieszczowi - Cyprianowi Kamilowi Norwidowi oraz chłopskiemu premierowi II RP – Wincentemu Witosowi. Podziwialiśmy też Dąb Wolności zasadzony w listopadzie 1918 r. Na terenie byłego dworca kolejki wąskotorowej zobaczyliśmy nietypowy, oryginalny pomnik upamiętniający kolejarzy, którzy wspierali polskie wojsko podczas bitwy o Radzymin w 1920 r. Pamięć o Cudzie nad Wisłą jest przez mieszkańców troskliwie pielęgnowana.
Ostatnim punktem naszego bogatego i bardzo interesującego programu była kolejna szkoła z tradycjami – Zespół Szkół Terenów Zieleni. Szkoła powstała w 1952 r. Była pierwszą w Polsce placówką, która kształciła w specjalności urządzanie i pielęgnowanie terenów zieleni. W latach 1953-1980 dyrektorem szkoły był inżynier Czesław Nowak, który ją zreorganizował, napisał program nauczania dla 5-letniego technikum i zasadniczej szkoły zawodowej terenów zieleni, a także był autorem wielokrotnie wznawianego podręcznika dla szkoły zawodowej „Rośliny ozdobne”. W 1986 r. został patronem szkoły, którą kierował 27 lat. W hallu znajduje się tablica z medalionem patrona, a także gablota prezentująca dokonania dyrektora z tytułowym napisem: „Przyroda była jego pasją, a nauczanie i wychowanie pracą całego życia”.
ZSTZ był szkołą niepokorną. W 1980 r. prawie wszyscy nauczyciele należeli do Solidarności. Najbardziej aktywnymi działaczami byli państwo Regulscy, rodzice jednej z obecnych bibliotekarek szkolnych. Członkowie Solidarności z ZSTZ jako pierwsi wydali kazania księdza Jerzego Popiełuszki. Drukowali gazetki. Robili i przekazywali weki dla internowanych. Uczniowie, na znak protestu przeciw stanowi wojennemu, nosili czarne opaski. Dwaj z nich zostali aresztowani.
Tyle o historii. A jaka jest teraźniejszość? Otoczenie szkoły wygląda pięknie. Wszak zajmują się nim specjaliści od terenów zieleni. Po tym królestwie oprowadzała nas pani Dorota Jachacy – kierownik praktyk zawodowych i … absolwentka tej szkoły. Dzięki niej mieliśmy też możliwość obejrzeć szkolną szklarnię. Nie tylko obejrzeć. Wróciliśmy z roślinnymi darami i zakupami! Szkoła sprzedaje sadzonki po konkurencyjnych cenach, więc warto tę informację puścić w eter!
Ze szklarni udaliśmy się do biblioteki szkolnej, w której od kilkunastu lat pracują panie Elżbieta Lewandowska i Miłosława Regulska. Panie bibliotekarki pokazały nam swoje kolorowe zaciszne lokum pełne książek, opowiedziały o konkursach i spotkaniach, jakie organizują oraz o współpracy z prowadzonym przez siostry zakonne Domem Opieki Społecznej z Niegowa, którego pensjonariuszami są dzieci upośledzone umysłowo i ruchowo.
I tak zakończył się nasz wyjazd edukacyjny. Poznaliśmy Radzymin (większość z nas była w tym podwarszawskim miasteczku po raz pierwszy) i jego sympatycznych, aktywnych, patriotycznych mieszkańców. Pełni wrażeń, z nową wiedzą, z książkami i kwiatami, ruszyliśmy w drogę powrotną do Warszawy.
nad. Jolanta Przybylska, Sekretarz Koła SBP przy PBW im. KEN w Warszawie
