Prawo autorskie w pracy bibliotekarza - recenzja

Szybki rozwój techniki w ostatnich dwudziestu latach, a przede wszystkim coraz szersze i bardziej wszechstronne wykorzystywanie technologii cyfrowej (w tym internetu), spowodowały konieczność nieco innego prawnego podejścia do eksploatacji utworów. Nie budzi bowiem wątpliwości, że coraz powszechniejsze posługiwanie się techniką cyfrową  powoduje sukcesywną zmianę sposobów i zakresu eksploatacji różnego rodzaju dóbr intelektualnych. Dotyczy to bezpośrednio także działalności bibliotek, które na co dzień zajmują się udostępnianiem utworów chronionych przepisami prawa autorskiego.

Należy tutaj podkreślić, że dzięki technologii cyfrowej, dzieła istniejące dotąd na różnych nośnikach mogą być przechowywane w jednej postaci i na jednym nośniku, np. dysku optycznym, CD-ROM-ie lub w postaci bazy danych w systemach komputerowych. Cyfrowy sposób magazynowania utworów i przedmiotów praw pokrewnych (np. artystycznych wykonań, fonogramów, wideogramów) charakteryzuje się bardzo niewielką ich „zewnętrzną objętością”. Dzieła znajdujące się na tego typu nośnikach mogą być następnie bardzo łatwo przekazywane pomiędzy użytkownikami sieci komputerowych. Dodatkowo digitalizacja powoduje zdecydowane obniżenie kosztów sporządzania kopii utworów przy jednoczesnym zachowaniu ich identycznej jakości w porównaniu z oryginałem.

Istnienie opisanych wyżej zjawisk powoduje nie tylko pozytywne konsekwencje w postaci zdecydowanego poszerzenia możliwości dostępu do dzieł literackich, plastycznych, muzycznych, audiowizualnych, naukowych itp., lecz niesie również ze sobą poważne niebezpieczeństwa w postaci naruszania na niespotykaną dotąd skalę praw autorskich i praw pokrewnych poprzez np. wykorzystywanie chronionych dóbr bez zgody uprawnionych podmiotów lub „manipulowanie” treścią utworów rozpowszechnianych w formie cyfrowej. W odniesieniu do cyfrowej eksploatacji chronionych dóbr intelektualnych na szczególną uwagę zasługuje - opisana w recenzowanej książce - regulacja wynikająca z dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. dotycząca koordynacji pewnych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. Z punktu widzenia typowej działalności bibliotek istotne mogą być przede wszystkim postanowienia art. 2, art. 3 i art. 5 powołanego wyżej aktu prawnego.  

Także i polska ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r. reguluje takie sfery działalności, który są istotne z punktu widzenia zarówno samych bibliotek, jak i pracujących w nich bibliotekarzy.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności, z pełną akceptacją należy ocenić wybór tematyki opisanej w recenzowanej książce (zwanej dalej „Książką”). Niezależnie od uwag i sugestii, Książka jest - moim zdaniem – potrzebnym opracowaniem analizowanej problematyki i kwalifikuje się do publikacji. Prawo autorskie odgrywa w pracy bibliotekarzy istotną rolę, z czego nie wszyscy zdają sobie w pełni sprawę. Lektura tej publikacji pozwoli im z pewnością tę wiedzę uzupełnić.

(z recenzji prof. dr hab. Andrzeja Matlaka)

• Prawo autorskie w pracy bibliotekarza