Odpowiedzialność materialna podczas nieobecności - odpowiedź prawnika

Odpowiedź :

Nie ma szczególnych przepisów regulujących odpowiedzialność materialną pracowników biblioteki, w tym przypadku mają zastosowanie ogólne przepisy Kodeksu pracy. W przypadku długotrwałej nieobecności w pracy pracownika materialnie odpowiedzialnego nie ponosi on odpowiedzialności za szkody w mieniu powierzonym powstałe w czasie jego absencji w pracy.

 

Odpowiadając na przedstawione pytania przede wszystkim zauważyć należy, iż obecnie obowiązujące przepisy prawa nie przewidują odrębnej, szczególnej regulacji odpowiedzialności materialnej bibliotekarza. W związku z powyższym do odpowiedzialności materialnej bibliotekarzy będą miały zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. W przypadku jeżeli pracownika nie wiąże z biblioteką umowa o odpowiedzialności materialnej będą to art. 114 – 122 Kodeksu pracy, jest to regulacja ogólna dotycząca odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy. Natomiast w przypadku zawarcia umowy o odpowiedzialności materialnej zastosowanie będą miały przepisy art. 124 – 127 oraz przepisy o ugodzie art. 121 i 1211, a także odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie (art. 122) oraz o ograniczeniu odpowiedzialności pracownika (art. 117).

W przypadku opisanym w pytaniu chodzi o mienie powierzone pracownikowi przez pracodawcę. Pomimo że przepisy Kodeksu pracy wprost o tym nie stanowią uważam, że takie powierzenie powinno nastąpić w sposób wyraźny, najlepiej na piśmie. Oczywistym jest, że powierzenie to musi nastąpić za zgodą pracownika. W literaturze podkreśla się, że Zgoda pracownika zawarta jest na ogół wprost lub pośrednio – poprzez uzgodnienie rodzaju pracy – w umowie o pracę, w umowie o odpowiedzialności materialnej albo winnym dokumencie. Niezależnie od formy musi być oświadczona na tyle wyraźnie, by nie budziła wątpliwości.” (B. Wagner w : Kodeks pracy komentarz, praca pod red. prof. dr hab. Tadeusza Zielińskiego, Wydawnictwo ABC, 2001r., s. 633 – 634). Podobne stanowisko prezentuje w swym orzecznictwie Sąd Najwyższy, np. w wyroku z dnia 24 czerwca 2009r. sygn. II PK 286/08 (OSNP 2011/3 – 4/36) stwierdził : „Pracownik ponosi odpowiedzialność materialną na podstawie przepisów o zaostrzonym rygorze, tylko w przypadku, gdy wyraził zgodę na ponoszenie odpowiedzialności tego rodzaju i gdy mienie zostało mu powierzone prawidłowo. Zgoda pracownika na ponoszenie odpowiedzialności materialnej na podstawie art. 124 k.p. może wynikać wprost, jak i pośrednio z uzgodnienia rodzaju pracy w umowie o pracę. Konieczne jest jedynie, aby zgoda ta została przez pracownika wyrażona na tyle wyraźnie, żeby nie budziła wątpliwości.”

Odnosząc się do zagadnienia odpowiedzialności materialnej pracownika za okres jego nieobecności w pracy to spowodowanej urlopem macierzyńskim, wychowawczym albo zwolnieniem lekarskim to oczywistym jest, że w okresie tym pracownik nie jest w stanie sprawować pieczy nad powierzonym mieniem, tym samym nie może ponosić za nie odpowiedzialności, zwłaszcza jeżeli w czasie absencji pracownika ktoś inny zajmować się będzie powierzonym mu mieniem. Jednakże dotyczy to długotrwałych nieobecności pracownika. Powyższe twierdzenie znajduje normatywne oparcie w art. 124 § 3 Kodeksu pracy. Przepis ten stanowi : „Od odpowiedzialności określonej w § 1 i 2 pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia.” Do takich okoliczności niewątpliwie należy długotrwała, usprawiedliwiona nieobecność w pracy pracownika materialnie odpowiedzialnego (wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 2009r., sygn. I PK 87/09, M. P. Pr. 2010/6/307). Jeżeli nieobecność była planowana pracownik powinien – o ile to możliwe – zabezpieczyć mienie mu powierzone.