Wiedza i język informacyjny w paradygmacie sieciowym - recenzja

Autorka książki podejmuje aktualny w dziedzinie Informacji naukowej problem teoretycznych założeń i praktycznych uwarunkowań realizacji procesów informacyjnych w Sieci. Rozwój infrastruktury i technologii informatycznych w ostatnich latach nie tylko zmienił funkcjonowanie systemów informacyjnych, ale spowodował konieczność nowego spojrzenia na procesy przetwarzania informacji w systemie i roli w nich języka informacyjno-wyszukiwawczego. Zarówno procesom informacyjnym (przetwarzaniu informacji w systemie), jak i językom informacyjno-wyszukiwawczym poświęcono w literaturze z dziedziny informacji naukowej wiele miejsca, ale zazwyczaj były to rozważania natury teoretycznej, przeważnie prowadzone w oderwaniu od ich konkretnych realizacji (bo długo ich naturalnym środowiskiem była tradycyjna biblioteka, a implementacja komputerowa to środowisko imitowała). Właściwie  dopiero teraz środowisko internetowe nie tylko umożliwiło swoistą alienację systemów informacyjnych i funkcjonujących w nich języków, ale niejako wymusiło inne spojrzenie na odbywające się w nich operacje na informacji. Tradycyjne tematy rozważań informacji naukowej zyskały nowe ujęcie, wymuszone przez tworzący się nowy paradygmat, który Autorka książki trafnie określiła mianem paradygmatu sieciowego.

Autorka tą nową refleksją objęła podstawowe problemy teoretyczne dyscypliny:

• epistemologiczne podstawy języków informacyjnych,
• opracowanie rzeczowe, czyli podstawową operację, jaka dokonywana jest w systemach informacyjnych, przesądzającą o jakości systemu,
• język informacyjny, jego wartość i funkcje w systemie,
• potrzeby użytkowników systemu.

Strukturę rozważaniom nadają trzy obszerne rozdziały (a właściwie trzy części) pracy:
I. Podstawy epistemologiczne języków informacyjnych i opracowania rzeczowego,
II. Język haseł przedmiotowych – istota i wartość modelu,
III. Język haseł przedmiotowych – adaptacja do oczekiwań użytkowników.

Pierwszy rozdział książki zawiera bardzo ważne rozważania dotyczące wiedzy, rozumienia i użycia tego terminu w odniesieniu do systemów informacyjnych. Autorka słusznie zwraca uwagę na nadużywanie tego terminu i określania mianem systemów przetwarzających wiedzę, zarządzania wiedzą, udostępniania wiedzy w tych wypadkach, gdy do czynienia mamy jedynie z informacją lub tylko z danymi, i podaje warunki, jakie muszą być spełnione, żeby w tych wypadkach można było adekwatnie mówić o wiedzy. Taką pogłębioną refleksją, z pozoru tylko o charakterze terminologicznym, Autorka obejmuje inne ważne w informacji naukowej terminy, takie jak dokument, obiekt informacyjny, zasób, zawartość, dążąc do wprowadzenia w tych kluczowych dla dyscypliny rozważaniach choćby cząstkowego ładu terminologicznego.

Problematyka podstaw teoretycznych i funkcjonowania w systemie języków informacyjnych Autorka rozpatruje w aspekcie paradygmatu sieciowego na przykładzie języka stworzonego jeszcze na potrzeby tradycyjnego systemu bibliotecznego, jakim był katalog przedmiotowy, a mianowicie języka haseł przedmiotowych, słusznie uważając, iż „Inne języki informacyjno-wyszukiwawcze paranaturalne, tj. język deskryptorowy i język słów kluczowych, albo nie nastręczają tylu problemów, co posługiwanie się JHP (…), albo są surowcem (Języki słów kluczowych), który dopiero należałoby zintegrować z bardziej zaawansowaną (niż zwykła wyszukiwarka) technologią sieciową.” Słusznie też pominęła języki klasyfikacyjne, których struktura wypełniona odpowiednikami słownymi symboli udanie wpisuje się w paradygmat sieciowy.

Rozdział trzeci traktuje o adaptacji istniejących języków informacyjno wyszukiwawczych, reprezentowanych w rozważaniach przez język haseł przedmiotowych, do oczekiwań użytkowników, grupując problematykę w obszarach tematycznych: prezentacja języka informacyjno-wyszukiwawczego (taksonomie, wizualizacja, w tym mapy semantyczne) oraz zastosowanie języka lub rozwiązań alternatywnych w wyszukiwaniu (fasetyzacja, FAST, wyszukiwanie swobodne, tagi i folksonomie).

Przygotowana przez panią Jadwigę Woźniak-Kasperek książka jest tym cenniejsza, że nie tylko podejmuje istotne wobec nowej technologii sieciowej teoretyczne problemy informacji naukowej, ale  procesy i języki informacyjne rozpatruje w aspekcie funkcjonowania w sieci, a więc realizacji praktycznej. Będzie cenną pozycją zarówno dla teoretyków, jak i praktyków informacji naukowej.

Tekst książki został bardzo starannie przygotowany, ma dobrze zorganizowaną, wokół najistotniejszych tematów, przejrzystą strukturę, napisana jest językiem o wysokich walorach stylistycznych, z wielką dbałością o poprawność terminologiczną. Wartość nie do przecenienia stanowi starannie dobrana i opracowana obszerna, bo licząca przeszło trzysta pozycji polsko- i obcojęzycznych, bibliografia przedmiotu.

Autor: prof. dr hab. Bożenna Bojar