40 rocznica śmierci Heleny Hleb-Koszańskiej

16 kwietnia 2023 r. mija 40 rocznica śmierci Heleny Hleb-Koszańskiej (1903-1983), osoby o wielkiej erudycji i kulturze, cieszącej się prawdziwym autorytetem zawodowym, zwłaszcza w zakresie bibliografii.

Urodziła się 13 czerwca 1903 r. w rodzinie urzędniczej, w miejscowości Borysówka, niedaleko Kurska w Rosji. W 1921 r. rodzice powrócili do Polski i osiedli w Wilnie, gdzie Helena Hleb-Koszańska ukończyła gimnazjum i podjęła studia w zakresie filologii polskiej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie oraz w Konserwatorium Wileńskim w klasie fortepianu. Stopień doktora uzyskała na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Wileńskiego w 1929 r.. W 1955 r. otrzymała tytuł docenta.

Z bibliotekarstwem związana była od 1928 r.. W latach 1932-1939 była kierowniczką Działu Książek, a od 1936 równocześnie kierowniczką organizowanego przez siebie Ośrodka Dokumentacji Joachima Lelewela w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego (zgromadzone zbiory pozostały w Wilnie). Po repatriacji z Wilna w 1946 r. podjęła pracę w Wydziale Bibliotecznym Instytutu Bałtyckiego w Bydgoszczy. W latach 1947-1949 pracowała w Państwowym Instytucie Książki w Łodzi, a od 1949 do 1971 - w Instytucie Bibliograficznym w Bibliotece Narodowej. Jeszcze w Wilnie, a następnie w Łodzi i Warszawie współpracowała z wybitnym bibliologiem, Adamem Łysakowskim, po którego śmierci przejęła (formalnie w 1953 r.) kierownictwo Instytutu Bibliograficznego. Kierowała nim do grudnia 1971 r., jednocześnie pełniąc funkcję zastępcy dyrektora Biblioteki Narodowej.

Była autorką blisko 100 publikacji z zakresu literatury, bibliografii i normalizacji oraz kilkudziesięciu recenzji muzycznych (w okresie wileńskim). Najważniejsze opracowania książkowe to: Bibliografia utworów Joachima Lelewela, Metodyka bibliograficzna, O bibliografii dla niewtajemniczonych. W artykułach podejmowała problemy kluczowe dla bibliografii, jak np. Spór o początki bibliografii w Polsce.
W latach trzydziestych XX w. brała udział w pracach Komisji Mieszanej Specjalnej do Rewindykacji Mienia Bibliotecznego w Leningradzie (polskie zbiory biblioteczne wywiezione do Rosji, które na mocy traktatu ryskiego miały wrócić do kraju).

Była wykładowcą akademickim na Uniwersytecie Łódzkim i Warszawskim, badaczem niezwykle sumiennym i wszechstronnym.

J.S.

Zob. też:

Pamięci docent doktor Heleny Hleb-Koszańskiej, „Rocznik Biblioteki Narodowej” 1984, t. 20, s. 7-142; toż jako nadb. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1988

Helena Hleb-Koszańska bibliotekarz i bibliograf. Materiały z Sesji Jubileuszowej w 100. rocznicę urodzin, Warszawa, 10 czerwca 2003, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003.