65 rocznica śmierci Mikołaja Dzikowskiego

31 sierpnia 2022 r. mija 65 rocznica śmierci Mikołaja Dzikowskiego (1883-1957), bibliotekarza, znawcy materiałów kartograficznych, kustosza Biblioteki Głównej Uniwersytetu M. Kopernika  w Toruniu.

Urodził się 6 grudnia 1883 r.  w Rachnówce na Podolu. Do gimnazjum uczęszczał w Kamieńcu Podolskim. Studiował na Uniwersytecie w Kijowie nauki przyrodnicze, ale przerwał studia po rewolucji 1905 r. i po kilku latach  rozpoczął studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu w Odessie. Dyplom uzyskał w 1914 r. Po wybuchu I wojny światowej został wcielony do armii rosyjskiej. Po zakończeniu wojny znalazł się na Wileńszczyźnie i wziął udział  w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Po demobilizacji pracował w szkolnictwie jako inspektor i nauczyciel w Wilnie. Od 1924 r. związał się z Biblioteką Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie pracował do 1939 r. z przerwą na kierowanie  Biblioteką Miejską w Białymstoku (1927-1928) oraz półroczną  pracą w Bibliotece im. Wróblewskich w Wilnie, gdzie zastępował dyrektora Stefana Rygla. W czasie II wojny światowej znalazł się w Armii gen. Andersa, z którą przeszedł cały szlak bojowy. Do Polski wrócił w 1947 r.  i osiadł w Toruniu, dokąd wcześniej repatriowała się jego żona. W lipcu 1947 r.  rozpoczął pracę w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Organizował tam katalog systematyczny dla księgozbioru Biblioteki UMK. Od 1955 r. zajmował się głównie materiałami kartograficznymi.

Duże doświadczenie bibliotekarskie zdobył Dzikowski w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie od 1925 r. był kierownikiem Działu Czasopism, następnie Biura Katalogowego i Działu Kartografii. Współpracował tam z Adamem Łysakowskim. Poznawał też sprawy organizacji bibliotek jako zastępca dyrektora Łysakowskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej, zastępca dyrektora w Bibliotece im. Wróblewskich oraz kierownik i reorganizator Biblioteki Miejskiej w Białymstoku. Był też wiceprezesem Wileńskiego Koła Związku Bibliotekarzy Polskich.

Był erudytą, interesował się zwłaszcza okresem renesansu. Znał dobrze języki obce, w tym  klasyczne. Jest autorem publikacji, których podstawą były jego doświadczenia praktyczne, m.in.: Definicja czasopisma w bibliotekarstwie (1928), Biblioteka publiczna, jej istota, zadania i zasady organizacyjne (1929), Zbiór kartograficzny Uniwersyteckiej Biblioteki Publicznej w Wilnie (1931/1932), Organizacja oddziałów kartograficznych w bibliotekach naukowych (1936). Najważniejszym dziełem  jest Katalog atlasów, nad którym pracował Dzikowski w latach 1935-1939. Katalog zawiera informacje o 724 atlasach. W Bibliotece UMK, w latach 1948-1956 zajmował się Dzikowski ujednolicaniem zasad inwentaryzacji i katalogowania materiałów kartograficznych w bibliotekach polskich. Pracował nad podręcznikiem dla bibliotekarzy opracowujących zbiory kartograficzne. Niestety, pozostał on w rękopisie (przechowywany w Bibliotece UMK).

Zmarł 31 sierpnia 1957 r. w Toruniu. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

J.S.

Zob. też:

Olszewicz Bolesław: Mikołaj Dzikowski (1883-1957), „Przegląd Biblioteczny” 1958
Żurkowa Renata: Dzikowski Mikołaj. W: Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa – Łódź: PWN, 1972
Wróblewska Elwira: Bibliotekarz-kartograf – Mikołaj Dzikowski. W: Portrety bibliotekarzy polskich, Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 92-101