65 rocznica śmierci Józefa Michałowskiego

 

Urodził się w rodzinnym majątku w Dobrzechowie na Rzeszowszczyźnie. Był prawnukiem poety Kajetana Koźmiana (1775-1856) i wnukiem Andrzeja Koźmiana, bibliofila i publicysty. Studiował prawo, ekonomię i historię, m.in. w Heidelbergu, Oksfordzie i Paryżu. Doktorat z prawa uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Wiedeńskim. Odziedziczył pokaźny rodzinny księgozbiór, który częściowo spłonął w 1914 r. Wcześniej, w 1913 r. podarował Bibliotece Akademii Umiejętności w Krakowie kodeksy rękopiśmienne ze zbiorów rodzinnych. 

 

Przed wybuchem I wojny światowej zamieszkał we Florencji, dokąd przewiózł także swój księgozbiór. W 1916 r. przeniósł się do Rzymu. W 1921 r. jego księgozbiór liczył ok. 4500 tomów, w tym dzieła dotyczące historii Polski oraz wydawnictwa źródłowe. W tym samym roku przekazał swoją kolekcję PAU na uroczystości w Rzymie, w obecności polskich dyplomatów. Do przekazanych zbiorów dołączył również książki, które ocalały w Galicji w latach I wojny oraz archiwum rodzinne. Połączone zbiory zawierały ok. 8000 wol. W 1926 r. zostały oficjalnie udostępnione jako Biblioteka Rzymskiej Stacji Naukowej PAU. Stacja i jej zasoby dopiero w 1938 r. uzyskały stałą, do dziś aktualną siedzibę w Rzymie. 

 

Od początku istnienia biblioteki opiekował się nią sam Michałowski, który był też faktycznie  kierownikiem całej Stacji. Opracował regulamin działalności biblioteki. Książki poza bibliotekę wypożyczano w wyjątkowych przypadkach. Do pomocy w prowadzeniu placówki Michałowski zatrudnił wykwalifikowaną bibliotekarkę, która pełniła dyżury i uzupełniała katalogi. Zbiory powiększały się dzięki licznym darom i wymianie wydawnictw oraz prenumeracie polskich i zagranicznych czasopism. Głównymi czytelnikami byli polscy stypendyści PAU. Organizowano także spotkania naukowe i literackie. 

 

W latach II wojny światowej Michałowski zdeponował najcenniejsze zbiory w Akademii Amerykańskiej i w Bibliotece Watykańskiej. W 1940 r. Bibliotekę wraz ze Stacją Naukową przejął pod opiekę nuncjusz apostolski, a w 1941 r. została zamknięta. Po zakończeniu wojny Michałowski wznowił działalność Stacji, która w listopadzie 1946 r. została przejęta przez PAU, a Michałowski musiał odejść. Zmarł w Rzymie 13 X 1956 r. 

 

Był członkiem Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie, w 1945 r. znalazł się  w gronie współzałożycieli Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie. W 2006 r. Bibliotece Rzymskiej Stacji Polskiej Akademii Nauk  nadano imię Józefa Michałowskiego.