80 rocznica śmierci Władysława Tadeusza Wisłockiego

11 lipca 2021 r. mija 80 rocznica aresztowania we Lwowie przez ukraińską milicję bibliotekarza Zakładu Narodowego im. Ossolińskich - Władysława Tadeusza Wisłockiego (1887-1941?). Do dziś nie wiadomo, jakie były jego dalsze losy, gdzie, kiedy i w jakich okolicznościach zmarł (zginął?).

Urodził się w Łące koło Sambora w rodzinie znanej od kilku pokoleń z aktywności naukowej, a także bibliotekarskiej, w tym z dokonań bibliograficznych. Jego stryj Władysław Wisłocki był w drugiej połowie XIX w. nie tylko bibliotekarzem w Bibliotece Ossolineum we Lwowie, a następnie od 1894 r. kustoszem Biblioteki Jagiellońskiej, lecz dał się również poznać jako bibliograf.
Władysław Tadeusz studiował nauki przyrodnicze we Lwowie. W 1907 r. został stypendystą Ossolineum, a po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w Bibliotece Ossolińskiej, tradycyjnie dla wszystkich nowych pracowników, w dziale katalogowania. Jedne z najważniejszych pomocy w tym zakresie – bibliografie, stały się, poza słowianoznawstwem, przedmiotem jego dalszych zainteresowań bibliotekarsko-naukowych. Wybuch I wojny światowej zahamował naukowe zainteresowania i prace Wisłockiego. Jako jeden z nielicznych „ossolińczyków” nie opuścił miasta i pozostał w Bibliotece, by opiekować się jej zbiorami, a także pozostawionymi przez właścicieli zbiorami prywatnymi w Małopolsce Wschodniej, ratując je przed grabieżą bądź fizycznym zniszczeniem. Wielokrotnie objeżdżał miejscowości na Wołyniu raportując przedstawicielom wojska o konieczności interwencji w konkretnych miejscowościach, jego celem było też  bieżące zabezpieczanie opuszczonych dóbr kultury.   W 1919 r. udało mu się odzyskać część rozgrabionej, liczącej ok. 30 tys. zbiorów,  cennej biblioteki Chodkiewiczów w Młynowie.

W 1920 r. mianowano go kustoszem w Ossolineum. W ramach swych obowiązków uzupełniał i opracowywał bieżące wpływy piśmiennictwa polskiego. Pod koniec 1919 r. powierzono mu też redakcję „Przewodnika Bibliograficznego”, przygotował do druku roczniki za lata 1920 i 1921 (wyd. w latach 1922-1923), a za lata 1922-1923 pozostały w rękopisach. Drukiem ukazały się też przygotowane przez niego roczniki za lata 1924-1928. W latach 1929-1933 redagował nadal „Przewodnik Bibliograficzny” w nowej postaci, wydawany przez Związek Księgarzy Polskich. W latach 1925-1936 opracował i wydał kilka bibliografii, m.in. dotyczących bibliofilstwa, polskich druków komunistycznych w ZSRR (1925), prac Aleksandra Brücknera (1828), tajnych druków Ossolineum (1935) i in.

Był członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich (ZBP) i od 1929 r. do śmierci przewodniczącym Koła Lwowskiego. Wielokrotnie wybierano go do Rady ZBP. Uczestniczył w Międzynarodowych Kongresach Bibliotekarskich w Pradze (1926) i w Rzymie (1929). We wrześniu 1939 r., po zajęciu Lwowa przez Rosjan, objął zarząd nad Ossolineum wraz z Mieczysławem Gębarowiczem i Kazimierzem Tyszkowskim. W 1940 r. został sekretarzem naukowym Biblioteki, a po zajęciu Lwowa przez Niemców w czerwcu 1941 r. objął jej kierownictwo, które trwało miesiąc, do momentu wspomnianego aresztowania.
 

H. Ł.

Zob. też:
Remerowa Krystyna: Ossoliński bibliograf – Władysław Tadeusz Wisłocki. W: Z warsztatu bibliografa. Warszawa: SBP 1991, s. 67-73 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 1)
Wierczyński Stefan: Władysław Tadeusz Wisłocki. „Pamiętnik Literacki” 1946, T. 36, nr 3-4, s. 425-430
Batowski Henryk: Władysław Tadeusz Wisłocki (1887-1941).”Kwartalnik Historyczny” 1939/45 (wyd. 1946), z. 3-4, s. 632-633