70 rocznica śmierci Mieczysława Haimana

15 stycznia 2019 r. minęła 70 rocznica śmierci Mieczysława Haimana (1888-1949), działacza polonijnego, badacza dziejów Polaków w Ameryce, archiwisty i bibliotekarza, pierwszego kustosza Muzeum Polskiego w Ameryce (obecna nazwa), które powstało w 1935 r. przy Zjednoczeniu Polskim Rzymsko-Katolickim (ZPRK) w Chicago.

Urodził się w galicyjskim Złoczowie, do USA wyemigrował w 1913 r. Był dziennikarzem prasy polonijnej w Bostonie, Buffalo, Chicago. Publikował też własne wiersze i utwory prozatorskie. W Buffalo kierował miejscową biblioteką polską. Jako historyk-amator zajmował się dziejami stosunków polsko-amerykańskich, głównie osadnictwem emigracji polskiej w Ameryce XVII-XIX w. Był pionierem i organizatorem tych badań.

W 1927 r. przeniósł się do Chicago i związał swoje życie zawodowe z ZPRK. W 1934 r. objął stanowisko bibliotekarza i archiwisty Zjednoczenia. Jego zadaniem było uaktywnienie istniejącej od 1915 r., i od lat zaniedbanej, biblioteki ZPRK. W 1935 r. został kustoszem nowo utworzonego Muzeum i Archiwum ZPRK, jego integralną częścią stała się także biblioteka (choć nie wymieniona w nazwie). Haiman uporządkował jej zbiory, włączył do niej część swoich cennych poloników amerykańskich, które stały się podstawą wyodrębnionego później tzw. Archiwum Poloników.

Powiększał księgozbiór biblioteczny dzięki apelom zamieszczanym, m.in. w prasie polonijnej   o nadsyłanie książek, czasopism, druków okolicznościowych, fotografii, pamiętników itp. Podjął współpracę z bibliotekami, archiwami i muzeami w USA, Polsce, szwajcarskiej Solurze. Zorganizował doborowy księgozbiór podręczny. Biblioteka gromadziła wydawnictwa naukowe i popularne, periodyki, stare druki, rękopisy, kartografię, ryciny, fotografie. Haiman stworzył w Chicago jeden z najzasobniejszych zbiorów polonijnych, liczący w 1938 r. ok. 18 000 jednostek.

Część zbiorów gromadzonych w czasie II wojny światowej planowano przekazać archiwom, bibliotekom i muzeom w Polsce. Biblioteka prowadziła akcję kulturalno-oświatową wśród uchodźców i żołnierzy polskich. Siłom zbrojnym USA udostępniano mapy i opracowania dotyczące Polski.

Zbiory biblioteki i archiwum były także podstawą źródłową dla prac historycznych samego Haimana, m.in. obszernej monografii ZPRK, obejmującej lata 1873-1948.

Uhonorowano go wieloma odznaczeniami polskimi oraz organizacji polonijnych. Śmierć Haimana w 1949 r. ponownie zahamowała rozwój nie tylko biblioteki, lecz także archiwum i muzeum ZPRK.

H. Ł.

Zob. też:
Puchalski Jacek, Kaczorowska Teresa, Kot Małgorzata: Mieczysław Haiman (1888-1949) – archiwista i bibliotekarz, badacz dziejów Polaków w Ameryce. W: Kustosze księgozbiorów polskich za granicą. Warszawa 2013, s. 99-111. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 13)
Kaczorowska Teresa: Herodot Polonii amerykańskiej. Mieczysław Haiman (1888-1949). Warszawa 2008