10 rocznica śmierci Ryszarda Marciniaka

10 stycznia 2019 r. minęła 10 rocznica śmierci Ryszarda Marciniaka (1939-2009), historyka, wybitnego znawcy rękopisów staropolskich. Przez 43 lata związany był z bibliotekarstwem, w latach 1965-1980 z Biblioteką Kórnicką, w okresie 1980-2009 z Biblioteką Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (PTPN). Zostawił bogaty dorobek naukowy, m.in. jako edytor źródeł, historyk bibliotek, także wykładowca uniwersytecki.

Pracę w Bibliotece Kórnickiej (BK) rozpoczął w dziale rękopisów za dyrektury Stefana Weymana, w okresie rozwoju badań nad historią Biblioteki oraz naukowego opracowywania jej bogatych zasobów rękopiśmiennych. Jako znawca źródeł średniowiecznych był współautorem opracowań inwentarzy i katalogów rękopisów BK, które ukazywały się drukiem. Ich wysoka ocena przez wybitnych fachowców (K. Muszyńska) świadczyła o znakomitym przygotowaniu autorów, stosujących nowatorską metodę kodykologii, wymagającej rozległej erudycji w tworzeniu monografii poszczególnych rękopisów.

Dużym osiągnięciem Marciniaka były jego indywidualne prace badawcze nad zespołem dokumentów Acta Tomiciana ze zbiorów BK, obejmującym rękopisy historyczne z okresu panowania Zygmunta Starego. W 1999 r. wydał tom 18 tego zbioru i przygotował materiały do tomów 19 i 20. Wprowadził także (z Andrzejem Mężyńskim) do opisu dziejów bibliotek polskich pojęcie „bibliotek wielkoziemiańskich”, które przyjęło się w pracach historyków książki. W latach 1976-1980 był zastępcą dyrektora BK – zajął się wówczas sprawami organizacyjnymi: standardami pracy, usprawnił drogę książki, opracował plan nadrabiania zaległości w opracowywaniu zbiorów. Okres „kórnicki” zaowocował 14 publikacjami dotyczącymi historii książnicy, jej zbiorów oraz twórców BK.    

W 1980 r. został dyrektorem Biblioteki PTPN. Podjął działania reorganizacyjne: usprawnił pracę zespołu, dbał o wartościowe nabytki, rozszerzył wymianę krajową i  zagraniczną dubletów, wprowadził komputerową rejestrację wypożyczeń. Kładł nacisk na badania proweniencyjne, szczegółowe opisy poszczególnych kolekcji i ich losów. Dbał o rozwój naukowy pracowników, inspirował i redagował ich prace.    

Był jednym z inicjatorów powołania w 1996 r. Poznańskiej Fundacji Bibliotek, a także pionierem automatyzacji bibliotek poznańskich. W latach 1988-1995 wykładał w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Dokumentacji Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.  Bibliografia jego prac z zakresu bibliologii i bibliotekoznawstwa zawiera 58 pozycji.

W 1991 r. otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej, a za zasługi dla bibliotekarstwa polskiego medal SBP „W dowód uznania”, zaś w 2002 r. Nagrodę Główną im. A. Wojtkowskiego za wybitne osiągnięcia w pracy na rzecz bibliotekarstwa wielkopolskiego. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

H. Ł.

Zob. też:

Mężyński Andrzej: Ryszard Marciniak (1939-2009). W: Teoretycy i praktycy polskiego bibliotekarstwa. Warszawa 2012 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 12), s. 120-129
Mężyński Andrzej, Wojciechowski Jacek: Ryszard Marciniak (1939-2009) – bibliotekarz i historyk doskonały, „Roczniki Biblioteczne” R. 54: 2010, s. 173-191 (s. 186-190 wykaz publikacji)