Konferencja „Jak dbać o kulturę języka wśród młodych” - relacja

Podczas II Festiwalu Książki dla Dzieci i Młodzieży „Czytajmy" odbywającego się w ramach projektu Bibliomania, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (SBP) we współpracy z Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń (WCIES) zorganizowało 25 września 2015 r. konferencję pt. „Jak dbać o kulturę języka wśród młodych”. W konferencji wzięło udział ponad 80 bibliotekarzy, nauczycieli bibliotekarzy, pedagogów, badaczy czytelnictwa dzieci i młodzieży, większość z Warszawy i województwa mazowieckiego. Konferencję prowadziła Ewa Gruda, kierująca Muzeum Książki Dziecięcej w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy –Bibliotece Głównej Województwa Mazowieckiego. W imieniu organizatorów uczestników konferencji powitały: Joanna Sasinowska, reprezentująca Festiwal Książki dla Dzieci i Młodzieży „Czytajmy”, Małgorzata Bykowska z Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska, wiceprzewodnicząca Zarządu Głównego SBP.

W programie konferencji znalazły się trzy referaty ukazujące różne aspekty literatury atrakcyjnej dla współczesnego młodego czytelnika, a także funkcje języka i książki jako formy komunikowania.

Dr Weronika Kostecka z Pracowni Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży ( Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego) w referacie „Poprawnie, ale czy prawdziwie?” przedstawiła charakterystyczne cechy współczesnego tekstu literackiego atrakcyjnego dla młodego czytelnika. Język powinien być wiarygodny i przystępny, umiejętnie łączący walory języka literackiego z językiem potocznym. Język kreowania świata i opisywania rzeczywistości powinien nawiązywać do popularnych wśród młodzieży sieciowych form komunikacji społecznej, jak portale społecznościowe, rzeczywistość wirtualna, grykomputerowe, itp. Na przykładzie trzech powieści dr Weronika Kostecka omówiła charakterystyczne cechy literatury dla młodego czytelnika.

Marcin Szczygielski w powieści „Omega” opowiada o historii dwunastoletniej dziewczynki, która dostaje e-mail z linkiem do gry komputerowej. Po jej zainstalowaniu, zmienia się otaczająca ją rzeczywistość, którą zaczynają rządzić nieznane reguły gry komputerowej. Autor powieści wplata do wirtualnej przestrzeni tematy młodzieżowej popkultury rysując portret współczesnych nastolatków, dla których granica między rzeczywistością a przestrzenią wirtualną staje się umowna.

Małgorzata Warda w powieści „5 sekund do IO" nawiązuje także do świata gier komputerowych, zwłaszcza skutków społecznych jakie może powodować, jak uzależnienie od wirtualnej rzeczywistości i destrukcja osobowości, odosobnienie, samotność. W jej powieści młody człowiek strzela do młodzieży w szkole przenosząc do realu reguły gry komputerowej.Mika, bohaterka powieści, pomaga policji rozwikłać zagadkę wchodząc w świat gry komputerowej opartej o technologie pozwalające graczom wczuć się w grę wszystkimi zmysłami: czują ból, pragnienie,strach, itp. Iluzja przypomina rzeczywistość, a wirtualny księżyc IO ma pomóc dotrzeć do prawdy.

Charakterystyczne dla obu powieści jest równorzędne traktowanie obu przestrzeni – realnej i wirtualnej.

W powieści Pawła Beręsowicza „Wszystkie lajki Marczuka” głównym bohaterem jest Internet i jego możliwości kreowania nieistniejących bohaterów w przestrzeni wirtualnej. Poprzez hasło do Wikipedii, blog, konto na Facebooku z tysiącami „lajków”, wymyślony bohater lokalnej społeczności zaczyna żyć własnym życiem.

Omawiając przytoczone powieści autorka referatu zwraca uwagę na autentyczność języka i strategie narracyjne. Autor nie jest wszystkowiedzącym i oceniającym mentorem, pozwala czytelnikowi obserwować działania i postawy bohaterów oraz samodzielnie wyciągać wnioski. W podsumowaniu, dr Weronika Kostecka stwierdza, że literatura nie powinna dostarczać jednoznacznych stwierdzeń i gotowych ocen, ale dawać przyjemność, której warunkiem jest język odbierany przez młodego czytelnika jako wiarygodny, zrozumiały dla niego, pozwalający zaufać autorowi i identyfikować się z bohaterami.

Dr hab. Grzegorz Leszczyński, profesor w UW, kierujący Pracownią Badań Literatury dla Dzieci i Młodzieży ( Wydział Polonistyki UW) w referacie „ Poprawnie, ale czy prawdziwie” przedstawił interesującą diagnozę współczesnej kultury na przykładzie funkcji języka. Cytując Fryderyka Schillera „Język układa słowa i myśli za Ciebie” G. Leszczyński stwierdził, żejęzyk jest narzędziem poznawania świata - tyle widzimy i rozumiemy, ile potrafimy nazwać. Obecną epokę dominacji cywilizacji obrazu i języka komputerowego nazwał światem milczenia. Kultura obrazkowa radzi sobie bez słowa, ale tworzy bariery między wyobcowanymi i samotnymi ludźmi, którzy nie słuchają, co mówią inni. Autor zwraca uwagę na coraz większą popularność blogu - nowej formy intymnego dziennika, którapotwierdza znaczenie języka i form literackich dla poznania i opisania samego siebie. Przypomina, jak ważną funkcję w poznaniu świata mają zabawy językowe dzieci. Komizm narracyjny i dialogowy można wyrazić najpełniej przez opowiadanie. G. Leszczyński ukazał też ograniczenia opisywania świata za pomocą słowa: język czasem upraszcza izamyka rzeczywistość, niektórych sytuacji emocjonalnych nie można nazwać, a milczenie jako nie nazywanie rzeczywistości może być formą pełniejszego przeżywania skomplikowanych sytuacji życiowych. Wykład profesora G. Leszczyńskiego odwołujący się do wielu zjawisk z zakresu językoznawstwa oraz historii kultury i literatury był niezwykle inspirujący.

Dr Michał Zając z Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW w referacie pt. „Aplikacje książkowe dla dzieci: między literaturą a grą komputerową” wyjaśnił różnice między książką tradycyjną drukowaną lub elektroniczną (e-booki) a książką elektroniczną z wielozadaniowymi aplikacjami nazywaną „bookapps” – aplikacją książkową. Appsy łączą tekst literacki, interaktywne zadania literackie oraz gry komputerowe, dają możliwość zmiany narracji, dopisania własnego tekstu, ilustracji lub gry, odtworzenia aplikacji w wersji audio lub wideo, nagrania własnego tekstu. Ta forma niby książki bardziej przypomina zabawę niż dzieło literackie, a nadmiar różnorodnych wrażeń powoduje, że - zdaniem badaczy – sama narracja jest gorzej zapamiętywana niż w przypadku tradycyjnej lektury.

W części informacyjnej Małgorzata Bykowska zaprezentowała ofertę edukacyjną Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz ofertę współpracy bibliotek publicznych i szkolnych (www.wcies.edu.pl) Barbara Tomkiewicz, przewodnicząca Oddziału w Warszawie Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich opowiedziała o działalności TBNSP, a zwłaszcza Oddziału Warszawskiego Towarzystwa.

Marta Lach, kierująca Wydawnictwem SBP przedstawiła ofertę wydawniczą Stowarzyszenia, zwłaszcza dwie nowe serie poświęcone problemom czytelnictwa i literatury dla dzieci i młodzieży: „Biblioteki – Dzieci – Młodzież” pod patronatem prof. Joanny Papuzińskiej, inspirująca bibliotekarzy, nauczycieli oraz rodziców do rozwijania zainteresowań czytelniczych dzieci i młodzieży oraz „Literatura dla Dzieci i Młodzieży. Studia” wydawana we współpracy z Wydziałem Polonistyki UW. Referenci są autorami książek wydanych przez Wydawnictwo SBP.

• zob. fotorelację

nad.Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska