Stanowisko SBP w sprawie przeznaczenia podwyższonej stawki VAT dla bibliotek

SBP przygotowało kolejne stanowisko w sprawie stawki VAT, w którym proponuje, aby w przypadku wprowadzenia wyższej stawki rząd utworzył fundusz na zakupy biblioteczne. Zwiększenie budżetu na zakup książek dla bibliotek wszystkich typów w pewien sposób zrekompensowałoby wyższą cenę książek i e-booków od stycznia 2011 r.

Stanowisko zostało przekazane do mnistrów: kultury i dziedzictwa narodowego, finansów oraz Polskiej Agencji Prasowej i redakcji dziennika Metro.

Na podstawie zapisów traktatu akcesyjnego oraz negocjacji Polska może do końca 2010 r stosować 0% stawkę podatku VAT na książki i czasopisma specjalistyczne.

Stanowisko Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (SBP) w tej kwestii jest identyczne z prezentowanym poglądem środowisk naukowych, bibliotekarskich oraz instytucji działających w sektorze książki. Było ono również konsultowane z przedstawicielami związków zawodowych, stowarzyszeń i organizacji obszaru bibliotekarstwa i informacji naukowej, które podkreślają konieczność utrzymania dotychczasowej stawki podatku VAT. Stanowisko takie wynika z potrzeby wspierania czytelnictwa w Polsce i respektowania podstawowego priorytetu UE – polityki równych szans.

Analizy statystyczne Instytutu Książki i Czytelnictwa BN oraz raporty dotyczące społecznego zasięgu książki wskazują na kurczenie się zarówno rynku indywidualnego konsumenta książki w Polsce, jak również odbiorców instytucjonalnych, w tym bibliotek – jednego z głównych źródeł dostępu do książek i czasopism. Dla przykładu, zakupy nowości wydawniczych w polskich bibliotekach publicznych po okresie gwałtownego spadku od 1999, kiedy to w 2003 r. osiągnęły najniższy wskaźnik 5,1 wol./100 mieszkańców, w latach następnych wzrastały od 6,6 wol. w 2004 r. do 9,6 wol. w 2008 r. Po ograniczeniu w 2009 r. dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zakup nowości wydawniczych, wskaźnik ten ponownie uległ obniżeniu do 7,5 wol. na 100 mieszkańców. Świadczy to o bardzo czułym mechanizmie, pokazującym związek możliwości finansowych bibliotek a wynikami ich pracy oraz jakością oferty, na co ma niewątpliwie wpływ wysokość stawki VAT na książki i czasopisma specjalistyczne.

Przypomnijmy, że Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 24.XI.1980 r. ustanowiło jako normę zakupu 18 wol./100 mieszkańców, zaś międzynarodowa norma opracowana przez International Federation of Library Associations and Institutions wynosi 30 wol./100 mieszkańców.

Istotną sprawą jest także uregulowanie wysokości stawek VAT na książki wydawane na różnych nośnikach. ZG SBP uważa, że wprowadzenie wysokiej stawki podatku VAT na książki spowoduje pogłębianie spadku zakupów nowości wydawniczych przez biblioteki, a tym samym ograniczenie dostępu do źródeł wiedzy i informacji, wpłynie na ograniczanie zasięgu czytelnictwa, szczególnie w małych miejscowościach.

Niższe stawki podatku VAT na sprzedaż książek i prasy są wynikiem starań, zabiegów wielu państw Unii Europejskiej i innych. W Wielkiej Brytanii i Irlandii bezterminowo obowiązuje zerowa stawka VAT na książki, mimo iż kraje te przeznaczają olbrzymie kwoty na promocję książek i czytelnictwa. Także Norwegia stosuje zerową stawę VAT, Szwajcaria 2,4%. Do 5% stawki VAT ograniczają się Luksemburg (3), Włochy i Hiszpania (4), Grecja (4,5), Cypr, Malta, Portugalia, Estonia i Węgry (5). Pozostałe kraje stosują zróżnicowaną stawkę VAT (od 5,5% we Francji do 25% w Danii). Ta nierówność stawki VAT pokazuje niejednorodną sytuację w tym zakresie i stanowi podstawę do negocjacji.

Podwyższenie stawki VAT o określony procent powoduje spadek zakupów książek o ten sam procent. W krajach, które przyjęły wyższe stawki podatku VAT i poprzez to ceny książek są tam odpowiednio wyższe, zaobserwowano spadek czytelnictwa.

Stanowisko SBP, z prośbą o wsparcie starań dotyczących utrzymania zerowej stawki podatku VAT na książki i czasopisma specjalistyczne, zostało przekazane do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – ministrowi Bogdanowi Zdrojewskiemu w dniu 22 marca br. Było przedstawione na stronie internetowej Stowarzyszenia oraz w prasie fachowej jak również na konferencji 21 maja br. w ramach 55. Międzynarodowych Targów Książki, poświęconej utrzymaniu zerowej stawki VAT na książki, podczas której ideę tę poparli także przedstawiciele organizacji branżowych (wydawcy, księgarze).

Dalsze rozwiązania były uzależnione od negocjacji, które prowadziła strona polska. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poparło starania środowiska bibliotekarskiego o utrzymanie aktualnej stawki. Ministerstwo Finansów złożyło wniosek do Komisji Europejskiej z prośbą o rozważenie możliwości zmiany dyrektywy unijnej dotyczącej opodatkowania książek w Polsce. Niestety strona polska otrzymała odpowiedź odmowną. Aby zachować stawkę zero procent na książki, konieczna byłaby zmiana dyrektywy unijnej, co oznacza, że wszystkie 27 państw musiałyby się na to zgodzić.

ZG SBP reprezentujące stanowisko środowiska bibliotekarskiego i pracowników informacji naukowej przyjmuje fakt wprowadzenia wyższej niż zerowa stawki VAT na książki z ubolewaniem. Wzrost zakupów nowości wydawniczych w bibliotekach publicznych, a także wzrost wskaźników zakupu nowości w przeliczeniu na 100 mieszkańców jest wynikiem dotowania bibliotek przez samorządy (organizatorów bibliotek), jak również interwencjonizmu państwa w tym zakresie. Od 2000 r. biblioteki publiczne otrzymywały dotacje celowe Ministerstwa Kultury, od 2004 r. w ramach programu ujętego w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury, której założenia sięgają 2013 r. Aby jak najmniej boleśnie biblioteki oraz czytelnicy odczuli fakt zwiększenia ceny książek, należy dołożyć wszelkich starań, aby z kwoty uzyskanej z opodatkowania książek rząd przeznaczył fundusz na zakupy biblioteczne, który od 2009 r. został mocno ograniczony (10 mln zł rocznie). Zwiększenie puli finansowej na zakup książek dla wszystkich typów bibliotek - publicznych, naukowych, szkolnych, pedagogicznych i innych, o kwotę pozyskaną z podatku VAT na książki, ułatwiłoby pozyskiwanie przez nie nowości. W pewien sposób zrekompensowałoby również czytelnikowi polskiemu wyższą cenę książek, e-booków i czasopism specjalistycznych od stycznia 2011 r.

Elżbieta STEFAŃCZYK
Przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich