Polecamy

"Biblioteki Saksonii i Turyngii - europejskie centra multimedialne". Wyjazd studyjny dla polskich bibliotekarzy, 07-11.06.2010

Data dodania: 24.08.2010

       W dniach 7-11 czerwca 2010 roku odbył się wyjazd studyjny dla członków Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich do bibliotek niemieckich. Wyjazd został zorganizowany dzięki współpracy Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich z Goethe Institut w Warszawie, współpracujących ze sobą w upowszechnianiu czytelnictwa oraz wspieraniu działalności edukacyjnej i szkoleniowej. Realizacja wyjazdu była możliwa dzięki dofinansowaniu ze środków niemieckich pozostających w dyspozycji Goethe-Institut oraz Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Jego organizację zlecono Unii Europejskich Federalistów - firmie specjalizującej się w organizowaniu wyjazdów studyjnych min. dla bibliotekarzy.

      W wyjeździe uczestniczyło 25 bibliotekarzy z bibliotek publicznych, naukowych, akademickich, szkolnych i pedagogicznych - przedstawicieli bibliotek większych i mniejszych miast i miejscowości z całego kraju (Bochni, Broku, Chojnowa, Dąbrowy Górniczej, Gdańska, Jakubowa Katowic, Legnicy, Leszna, Olsztyna, Poznania, Pustelnika, Rybnika, Słupska, Szczytna, Śremu, Torunia, Wałbrzycha, Warszawy, Wrocławia) oraz tłumacze.

     Celem wyjazdu było praktyczne poznanie działalności bibliotek w tym centrów multimedialnych na terenach Saksonii i Turyngii, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjnych, nowych mediów w obsłudze różnych grup czytelników (dzieci i młodzieży, studentów, osób dorosłych, starszych, niepełnosprawnych), form realizacji zadań edukacyjnych bibliotek oraz wymiana doświadczeń w zakresie, popularyzacji książki, modernizacji i wyposażenia budynków bibliotecznych, metod zarządzania biblioteką. Zamierzeniem wyjazdu była również popularyzacja i upowszechnianie dobrych praktyk polskich i niemieckich bibliotekarzy w zakresie umacniania rangi zawodu bibliotekarza oraz integracji środowiska bibliotecznego.

      Bogaty program wyjazdu uwzględniał wizyty w bibliotekach i ośrodkach w Bautzen (Biblioteka Miejska), Erfurcie (Centrum Metodyczno-Informacyjne dla bibliotekarzy, Biblioteka Miejska, Biblioteka Szkolna), Mittweidzie (Biblioteka Szkoły Wyższej, Biblioteka Miejska), Dreźnie (Saksońska Biblioteka Krajowa - Państwowa i Uniwersytecka Biblioteka, Miejska Biblioteka Publiczna i Mediateka) oraz Gorlitz (Biblioteka Miejska).W trakcie wizyt uczestnicy wyjazdu zapoznawali się z różnorodnymi rozwiązaniami architektury obiektów bibliotecznych, struktury organizacyjnej i sieci bibliotek, inspirującymi metodami pracy z czytelnikami, w tym wykorzystaniem nowoczesnych mediów w bibliotekach dla dzieci i młodzieży, systemem kształcenia zawodowego bibliotekarzy, zasad współpracy bibliotek ze środowiskiem lokalnym, stosowanymi metodami aktywizacji. Odbywały się spotkania z bibliotekarzami niemieckimi.

      Pierwszego dnia wyjazdu grupa zwiedziła Stadtbibliothek Bautzen zaznajamiając się szczegółowiej z jej organizacją i sposobami zarządzania. Biblioteka jest trzecią pod względem wielkości zbiorów biblioteką Saksonii, podlega jej kilkanaście filii. Jej początki sięgają XVI w. Aktualnie siedziba biblioteki znajduje się w zaadoptowanym na ten cel zabytkowym budynku, do którego sprowadzono zbiory w 2001 roku. Mieści około 260 000 woluminów, których opisy są dostępne w katalogu online. Rocznie bibliotekę odwiedza ponad 100 000 użytkowników, średnio około 300 dziennie. Biblioteka dzieli się na główną, dla dzieci i młodzieży oraz bibliobus. Czytelnicy korzystając z czytelni ogólnej mają dostęp do XX-wiecznych zbiorów głównych (ok. 50 000 jedn. bibliotecznych). W wolnym dostępie jest około 1 800 tomów. Zbiory muzyczne (32 000 jedn.) są udostępniane w osobnym pomieszczeniu (literatura o tematyce muzycznej i artystycznej regionu saksońskiego, nuty, CD-ROM, kasety video, DVD, audiobooki). Dawna książka i regionalia tworzą odrębny zasób. To 75 000 tomów począwszy od rękopisów z XII wieku, inkunabułów i starych druków po periodyki z XVII-XVIII wieku. Biblioteka miejska gromadzi i udostępnia zbiory czytelnikom najmłodszym i nastolatkom w gmachu oddziału - Bibliotece dla dzieci i młodzieży, który tworzy 20 000 jednostkowy zasób. Od 1991 roku w mieście i regionie Bautzen funkcjonuje bibliobus, który pokonuje ok. 6 300 kilometrów.

      Drugiego dnia uczestnicy udali się do Erfurtu, gdzie wizytowali Landesfachstelle fur Offentliche Bibliotheken in Thuringen (Centrum Metodyczno-Informacyjne dla bibliotekarzy), Stadt- und Regionalbibliothek Erfurt oraz bibliotekę szkolną.

      Do zadań Centrum Metodyczno-Informacyjnego należy: opieka nad bibliotekami publicznymi, wspieranie bibliotek w ich działalności jako centrów, w zakresie współdziałania, odpowiednich standardów, opracowaniu planu ich rozwoju, wspieranie fachowością, kooperacją między partnerami, przeprowadzanie szkoleń i kursów dokształcających pracowników, wspieranie w promocji czytelnictwa.

      Stadt- und Regionalbibliothek Erfurt powstała w na początku ubiegłego wieku i jest największą biblioteką publiczną Turyngii pełniącą również zadania biblioteki miejskiej naukowej   Posiada 0,5 min. dokumentów w tym 250 000 powstałych do XX w Do jej struktury zalicza się Biblioteka Główna, 8 filii i bibliobus. Zbiory są dostępne w katalogu on-line i digitalizowane. Rejestrowany cały zasób regionalny jest wydzielony z katalogu Biblioteka opracowuje również bibliografię landu Turyngia.

      Wybrana do wizytacji biblioteka szkolna dziecięca również udostępnia swe zbiory rodzicom, podlega Bibliotece Miejskiej i posiada 12 000 dokumentów. Uczniowie mogą mieć na koncie do 30 wypożyczonych książek. Na koniec roku szkolnego podczas święta czytelnika bibliotekarka rozdaje nagrody, spośród najaktywniejszych młodych czytelników wylosowywany jest paszport czytelnika roku Z form promocji czytelnictwa są przygotowywane wieczory dla rodziców, prowadzony klub książki.

      Kolejny dzień był przeznaczony na biblioteki Mittweidy: Hochschulbibliothek i współpracującą z nią Stadtbibliothek.
      W zasobie Hochschulbibliothek znajduje się 180 000 tomów wydawnictw zwartych, ok. 400 tyt. czasopism i elektroniczne dokumenty z dziedziny techniki, zarządzania i marketingu, elektrotechniki, matematyki, fizyki, informatyki, biotechnologii i dziedzin pokrewnych. Jej powstanie datuje się na 1868 rok. Katalog on-line pozwala na szybki wgląd do zasobu bibliotecznego i na automatyczny system wypożyczeń i zwrotów. Dzięki bazom danych dostępnym w bibliotece studenci mają dostęp do treści tematycznych tytułów czasopism, niektórych prac magisterskich i doktorskich.

      Stadtbibliothek Mittweida została założona w 1839 roku. Od 2003 r. działa w nowej siedzibie. Od 2000 r. funkcjonuje katalog on-line. Od 2003 r. zastosowano RFID technologię automatycznej identyfikacji z zastosowaniem techniki radiowej. W zasobach biblioteki współcześnie znajduje się ok. 34 000 jedn. bibl. (w tym 10 200 -beletrystyka, 9 400 - literatura fachowa, 1 200 - DVD, 1 100 - Video, 15 tyt. -czasopisma, 1 800 - CD, 600- CD-ROM).

      Czwartego dnia wyjazdu grupa wizytowała ośrodki i placówki biblioteczne stolicy Saksonii zaczynając od Sachsische Landesbibliothek - Staats- und Universitatsbibliothek Dresden (SLUB) przez Stadtische Bibliotheken Dresden kończąc na Medien@age.

      SLUB powstała w 1996 r. w wyniku połączenia Saksońskiej Biblioteki Krajowej i Biblioteki Politechniki Drezdeńskiej Jej historia sięga 1556 r., kiedy to książę elektor August I założył Bibliotekę landu Saksonii. Obecnie, z ponad 9 min. jednostek ewidencyjnych (książki i czasopisma oprawne - 4,5 min, czasopisma - ok. 10 300, czasopisma on-line - 6000) i ok. 50 000 aktywnych użytkowników (ok. 5 000 dziennie) oraz ponad 2,2 min wypożyczeń ŚLUB jest największą biblioteką w Saksonii i zalicza się do największych bibliotek naukowych w Niemczech. Spełnia funkcje zarówno biblioteki uniwersyteckiej jak też krajowej. Dyrekcja biblioteki duży nacisk kładzie na intensywną cyfryzację zbiorów (w 85% zdigitalizowano zasób książkowy), planując za dziesięć lat całkowite ich zdigitalizowanie. Biblioteka posiada znaczną fototekę (ponad 2 obrazów i zdjęć). W Europejskiej Bibliotece Cyfrowej jej zbiory stanowią największy procent całej sumy zdjęć. W obrębie gmachu biblioteki jest Muzeum Książki, w którym są prezentowane cenne rękopisy, inkunabuły i stare druki. Najcenniejsze, odpowiednio zabezpieczone są udostępniane w skarbcu. Do nich należą Kodeks Drezdeński, który jest jednym z czterech zachowanych kodeksów Majów, szkice Albrechta Diirera, rękopisy Sebastiana Bacha. Obok dużych wystaw czasowych ŚLUB organizuje imprezy kulturalne, prezentacje publikacji, koncerty, wieczory poetyckie. Biblioteka wydaje własny kwartalnik (BIS: das Magazin der Bibliothek in Sachsen), informatory i foldery przedstawiające w nich swoje zbiory i działalność. Posiada kilka filii na terenie kampusu a korzystanie z niej jest nieodpłatne. Warunkiem korzystania ze zbiorów jest uprzednie zarejestrowanie się na podstawie dokumentu tożsamości. Budynek biblioteczny zaprojektowano w sposób oryginalny Z 40 000 metrów kwadratowych powierzchni użytkowej - 30 000 znajduje się pod powierzchnią ziemi (na trzech poziomach). Zastosowane szyby świetlne przekazują światło dzienne również do najniższej kondygnacji. Na terenie biblioteki znajduje się 999 stanowisk dla użytkowników, w tym także w separatkach dostosowanych do pracy indywidualnej. Największą liczbę miejsc oferuje duża czytelnia, ulokowana w środkowej części budynku. Może z niej korzystać jednocześnie 200 osób. Czytelniami wkomponowanymi w otwartą przestrzeń są także czytelnia czasopism, mediateka, fonoteka, materiałów profesorskich oraz wiele pojedynczych stanowisk. Czytelnie zamknięte to czytelnie starodruków i wydawnictw sprzed 1945 r., stenogramów, regionaliów, fototeki i map. 60% zbiorów stanowi magazynowanie zamknięte, 650 000 - wolny dostęp do półek. W wolnym dostępie można skorzystać z ok. 3 500 tyt. czasopism drukowanych (numery bieżące) oraz zamówić z magazynu czasopisma z ostatnich 10 lat. Książki zamówione drogą elektroniczną można odebrać po upływie 4 godz. na 28 dni kalendarzowych. Istnieje możliwość dwukrotnej samodzielnej prolongaty wypożyczonej pozycji. Zamówione pozycje są dostarczane za pośrednictwem automatycznego systemu transportowego. Dookoła budynku znajdują się wypielęgnowane tereny zielone, gdzie studenci i czytelnicy ŚLUB spotykają się i odpoczywają.

      Na Stadtische Bibliotheken Dresden składają się: Główna i Muzyczna Biblioteka Publiczna, 27 filii ogólnych, 2 bibliobusy, filia dla młodzieży. Wszystkie placówki włączone są do jednej sieci komputerowej pracującej w systemie, który obsługuje system OPAC. Obowiązuje centralny rejestr czytelników, udostępnień, rezerwacji, zamówień i zwrotów. Haupt- und Musikbibliothek to pierwsza, najstarsza, największa filia Miejskiej Biblioteki Publicznej w Dreźnie. Powstała w 1875 r. jako
biblioteka ludowa. Na otwartej przestrzeni znajdują się punkty informacyjne oraz: stanowiska realizujące zwroty i wypożyczenia; dział dziecięcy; regionalia, stanowisko zapisu; czytelnia internetowa; księgozbiór popularnonaukowy; wypożyczalnia czasopism; literatura piękna; czytelnia; biblioteka turystyczna; księgozbiór młodzieżowy i galeria obrazów; biblioteka muzyczna, wypożyczalnia specjalna. Na szczególne uwzględnienie zasługują regionalia ziemi saksońskiej (ponad 10 000 jednostek bibliotecznych) oraz księgozbiór turystyczny (ponad 20 000 mediów), który cieszy się bardzo dużą popularnością wśród czytelników. W zbiorach muzycznych oprócz udostępnianych książek, nut, kaset, płyt oraz filmów muzycznych czytelnicy na miejscu mogą skorzystać z bezgłośnych instrumentów (np. fortepian, pianino, skrzypce). Dział specjalny swoją działalnością jest ukierunkowany na czytelników starszych, niepełnosprawnych. Polega głównie na wymianie książek w domu czytelnika.

      W 1999 r. dzięki finansowem wsparciu Fundacji Bertelsmanna rozpoczęła działalność biblioteka dla młodzieży nazwana Medien@age, która została usytuowana na VI i VII piętrze centrum handlowego. Polityka gromadzenia zbiorów tej biblioteki jest nastawiona na 14-25 letniego czytelnika. Wśród 30 000 zbioru, oprócz tradycyjnych działów takich jak; historia, biologia, fizyka czy chemia utworzono: zawód i kariera, cyfrowy świat, seks, zjawiska nadprzyrodzone, rozrywka i sport, hobby Gromadzi się i udostępnia z dużym powodzeniem komiksy, które są ustawione na regałach w kartonowych pudłach według serii. Biblioteka posiada również bardzo bogaty zbiór kaset i płyt z muzyką współczesną (szczególnie młodzieżową) i klasyczną a także zbiory czasopism, filmów fabularnych i gier komputerowych, multimedia Mediateka prowadzi rezerwację i informację przez Internet i za pomocą SMS-ów Stosunkowo młody zespół bibliotekarzy współpracujący z Urzędem Miasta, nowoczesne wyposażenie biblioteki, różnorodne formy pracy i aktywny czytelnik (ok 600 dziennie) tworzą niespotykaną atmosferę w bibliotece.

      Ostatni dzień upłynął na zapoznawaniu się z historią, zadaniami i działalnością Stadtbibliotkek w Górlitz. Biblioteka ta ma już ponad 100 letnią historię. Powstała z księgozbioru literatury pięknej z inicjatywy Otto Mullera w 1907 roku. Wcześniej istniały biblioteczki prywatne. Tworzenie i przemiana bibliotek na publiczne była uwarunkowana rozwijającym się w owym czasie ruchem czytelni ludowych. W 1913 roku otworzono czytelnię dla dzieci, a w 1915 dla młodzieży. Były to pierwsze tego typu czytelnie w Niemczech. Zachowały się księgi inwentarzowe z tamtych czasów. Aktualnie biblioteka miejska posiada około 100 000 zasób dokumentów (20 000 -literatura piękna; 40 000 literatura popularnonaukowa; 15 000 literatura dla dzieci; 130 tyt. czasopism; 400 zesz. nutowych; 800 gier towarzyskich; 6 000 - DVD; CD-ROM; kasety Video). Ma 5 000 stałych użytkowników. W odnowionych, przestronnych i jasnych pomieszczeniach znaleziono miejsce na wyodrębnione działy: multimedialny, regionalny oraz czytelnię internetową. Dwa piętra przeznaczono na zasób dla młodzieży szkolnej oraz dzieci. Najwyższa kondygnacja budynku bibliotecznego jest udostępniana najmłodszym czytelnikom. W odrestaurowanej czytelni z 1920 roku zachowano pierwotny wystrój z wolnym dostępem do półek.

      Biblioteki niemieckie aktywnie uczestniczą w działalności kulturalnej, programie ochrony dziedzictwa regionalnego. W myśl hasła „biblioteka miejscem spotkań i komunikacji" organizują imprezy typu: spotkania, wystawy, zabawy, wycieczki, lekcje biblioteczne, praktyki oraz wydarzenia promocyjne czytelnictwa, noce w bibliotece mające na celu przyciągnięcie jak największej rzeszy czytelników (dzieci, młodzież). Biorą udział w projektach wspomagających czytelnictwo osób niepełnosprawnych i seniorów (np. biblioteka w Görlitz planuje dostarczanie księgozbioru do domów spokojnej starości). Niejednokrotnie do ich zadań należą działania kształceniowe społeczności. Biblioteki digitalizując zbiory nie rezygnują z gromadzenia form tradycyjnych Są największymi partnerami dla księgarń. Z kawiarniami, miejscami do relaksu, czytelniami, punktami medialnymi i informacyjnymi stają się centrum życia kulturalnego miasta i regionu. Wiele imprez, pokazów, kursów, koncertów, spotkań i odczytów ściąga do bibliotek rzesze czytelników w każdym wieku.

      Stan etatowy bibliotek jest wspierany pracą wolontariuszy studentów, pomocą dobrowolną czytelników, wynajętych firm np. do przewożenia książek pomiędzy filiami (Drezno). Bibliobusy na gruncie niemieckim sprawdzają się bardzo dobrze.

      Uczestnicy wyjazdu byli pod dużym wrażeniem sprawnej organizacji oraz bogatego wyposażenia odwiedzanych placówek bibliotecznych. Płynne współdziałanie w sieci, oszczędne rozwiązania ekonomiczne, dbałość o potrzeby użytkownika, otwarcie na zainteresowania młodego czytelnika i stwarzanie mu przyjaznych warunków nie tylko do lektury, ale i do rekreacji, estetyczne i proste rozwiązania (np. zróżnicowanie kolorystyczne, regały na kółkach w czytelni, dzięki którym można łatwo organizować spotkania i przeprowadzać różnorodne formy pracy z czytelnikami) ułatwiające sprawne funkcjonowanie w pomieszczeniach bibliotecznych budziły nieskrywany aplauz wśród bibliotekarzy polskich. Biblioteki zachwycały przestrzenią i przestronnością, swobodnym dostępem do zbiorów Rozstawienie w różnych miejscach stanowisk komputerowych do samodzielnego poszukiwania informacji w jednej otwartej przestrzeni zbiorów wraz z tradycyjnymi stanowiskami bibliotekarzy przy konkretnych księgozbiorach świadczy o poważnym podejściu do czytelnika. Perfekcyjna znajomość języka niemieckiego osób tłumaczących likwidowała barierę językową i pozwalała na swobodną dyskusję bibliotekarzy polskich i niemieckich, umożliwiła pozytywny odbiór zdarzeń zarówno przez odwiedzających jak i odwiedzanych. Uczestnicy wyjazdu z autentycznym zainteresowaniem słuchali gospodarzy niemieckich, którzy widząc to chętnie opowiadali o swoich działaniach i planach. Pytano min. o rozwiązania ekonomiczne, wyposażenie techniczne, stosowane formy pracy z czytelnikiem, promocję czytelnictwa, charakter zbiorów, zatrudnienie i możliwości awansu oraz szkoleń bibliotekarzy niemieckich z chęcią przełożenia tego, co się jest możliwe na realia polskie. Strona niemiecka przyjmowała bibliotekarzy z Polski serdecznie, z otwartością i gościnnością. Pomimo bardzo atrakcyjnego i obfitego merytorycznie programu, niezwykłej aktywności uczestników w zadawaniu niekończących się pytań, dzięki zdyscyplinowaniu grupy był również czas na wspólny spacer po starówkach wizytowanych miast oraz na zwiedzanie indywidualne. Nie przeszkadzał nawet upał panujący w całej Europie oraz zmęczenie. Po części merytorycznej, każdego dnia, grupa szybko mobilizowała się chcąc jak najwięcej skorzystać z podróży także pod względem kulturoznawczym i turystycznym. Wielu uczestników tego wyjazdu studyjnego było na tych terenach po raz pierwszy. I wówczas tłumacze z ogromną życzliwością poświęcali również swoją chwilę przeznaczoną na odpoczynek i ruszali wraz z grupą na zwiedzanie Erfurtu, Chemnitz i Drezna. Także pod względem „przewozu" wyjazd był bez zastrzeżeń. Kierowcy doskonale wywiązali się z powierzonego im zadania, zdążając bez problemu, na czas na wyznaczone miejsca. W trakcie powrotu bibliotekarze wymieniali się między sobą kontaktami, żegnając się entuzjastycznie wyrażali chęć ponownego wyjazdu pogłębiającego podejmowane zagadnienia lub, na które tym razem nie starczyło czasu (np. digitalizacja, konserwacja zbiorów bibliotecznych).