Jednym z podstawowych urządzeń potrzebnych do stworzenia własnej biblioteki cyfrowej jest skaner. Jest to urządzenie, które umożliwia przetwarzanie informacji analogowej zawartej w różnego rodzaju dokumentach tradycyjnych na postać cyfrową, zrozumiałą dla komputerów.
Skanery znajdują zastosowanie przy pracach graficznych, wydawniczych, obróbce fotografii, a w bibliotekach do dygitalizacji zbiorów (1). Zakup skanera nie jest jednak prostą czynnością ponieważ źle dobrane w stosunku do potrzeb urządzenie będzie skutkować poza aspektem ekonomicznym i komfortem pracy niewystarczającą jakością wytworzonych cyfrowych kopii dokumentów.
Skanery dzielą się na:
Przy zakupie skanera należy zwrócić uwagę na kilka parametrów. Są to między innymi: rozdzielczość optyczna, głębia bitowa, szybkość skanowania i rodzaje dostępnych formatów zapisu.
Rozdzielczość optyczna skanera określa bezwzględną ilość informacji jaką jest on w stanie wydobyć ze skanowanego oryginału. Przy zakupie należy zwrócić uwagę szczególnie na ten parametr ponieważ producenci często podają w pierwszej kolejności rozdzielczość interpolowaną, która jest procesem polegającym na dodaniu sztucznych uśrednionych pikseli przez co zwiększa się rozdzielczość obrazu, ale nie poprawia się poziomu jego szczegółowości.
Szczególnie przy skanowaniu slajdów i negatywów rozdzielczość optyczna powinna być jak największa. Do skanowania dokumentów tekstowych wystarczy rozdzielczość optyczna 300 ppi. W tabeli 1 są przedstawione zalecane minimalne parametry skanowania wybranych dokumentów.
Minimalna rozdzielczość optyczna skanera dla wybranych dokumentów
Rodzaj skanowanego dokumentu | Rozdzielczość optyczna (ppi) | Głębia koloru |
Czarno-biała fotografia | 400 | 8-bitowa |
Czarno-biała grafika | 400 | 8-bitowa |
Kolorowy negatyw lub slajd | 600 | 24-bitowa |
Kolorowa fotografia | 600 | 24-bitowa |
Kolorowa grafika | 600 | 24-bitowa |
Drukowany tekst z rozpoznaniem pisma (OCR) | 300 | 1-bitowa |
Drukowany tekst z rozpoznaniem pisma (OCR) w kolorze | 300 | 24-bitowa |
Tabela 1. Opracowanie własne na podstawie: Płoszajski G. (2008) [5], Leśniewski D. (2002) [6]
Równie istotnym parametrem skanera jest szybkość skanowania ponieważ determinuje ona ilość wyprodukowanych skanów w określonym czasie oraz poprawia komfort pracy osoby skanującej. Im szybciej jest skanowana pojedyncza strona tym mniej czasu traci użytkownik skanera i może wyprodukować więcej obrazów.
Kolejnym parametrem, na który należy zwrócić uwagę w trakcie zakupu jest głębia bitowa. Oznacza ona ilość informacji zawartych w pojedynczym pikselu. Im większa głębia bitowa, tym lepsze odwzorowanie kolorów i szczegółów skanowanego oryginału. Większość popularnych skanerów, dostępnych w tej chwili, posiada 48-bitową głębię kolorów (około 281 miliardów kolorów) z możliwością ustawienia różnych opcji (1-bitowa, 8-bitowa, 24-bitowa). Najbardziej użytecznymi opcjami skanowania są: głębia 8-bitowa (256 odcieni szarości) i 24-bitowa (16,7 miliona kolorów) (7).
Wybierając skaner należy zwrócić również uwagę na to jakie formaty zapisu skanowanych plików są w nim dostępne. Należy się tu zastanowić jakie będzie przeznaczenie skanów. Jeżeli oprócz udostępniania w bibliotece cyfrowej wytworzone kopie cyfrowe będą również archiwizowane to skaner powinien mieć możliwość zapisu wynikowych skanów w formacie TIFF. Jest to format bezstratny, który umożliwia kompresje danych bez utraty jakości. Służy do zapisywania grafiki rastrowej. Gdy skanowane dokumenty będą udostępniane tylko w bibliotece cyfrowej i nie ma potrzeby ich archiwizowania to wtedy wystarczający jest skaner z możliwością zapisu w popularnych formatach stratnych np. JPG (Joint Photographic Experts Group), GIF (Graphic Interchange Format), PNG (Portable Network Graphics). Są to standardowe formaty używane w Internecie. Charakteryzują się małym rozmiarem pliku wynikowego kosztem jakości skanu.
Od wielkości skanowanych dokumentów zależeć będzie typ skanera jaki należy zakupić. Do skanowania dokumentów nowych nie przekraczających rozmiarów 210x297 mm lub do 297x420 mm można użyć skanerów płaskich z obszarem skanowania do formatu A3. Godne polecenia są tu firmy Plustek, Canon. Do skanowania dokumentów większych niż format A3 niestety będzie trzeba zakupić skanery profesjonalne firm np. Zeutschel lub Bookeye. Do skanowania mikrofilmów i mikrofisz można wybrać produkty firmy Zeutschel OM 1400 – 1600 lub Canon MS350II.
Określając swoje potrzeby można znacznie zawęzić pole poszukiwań. Przy założeniu, że będą skanowane tylko dokumenty tekstowe można zdecydować się na niedrogie skanery płaskie.
Do skanowania dokumentów o dużych rozmiarach trzeba kupić skanery profesjonalne. Do skanowania grafik, map itp. należy zakupić skaner z rozdzielczością optyczną 600 ppi i więcej. Do mikrofilmów i mikrofisz należy wybrać skaner profersjonalny specjalnie przystosowany do skanowania tego typu dokumentów.
Leszek Szafrański, Biblioteka Jagiellońska