Atrakcyjna stulatka

Setna rocznica grudziądzkiej biblioteki była okazją do zorganizowania obchodów w mniej lub bardziej tradycyjnych formach. Tak zacny jubileusz wymagał bowiem uroczystości godnej stulatki, jak i pokazania działań, że mimo słusznego wieku Biblioteka ma się dobrze i idzie z duchem czasu.

Historia grudziądzkiej książnicy to obraz ścierania się dwóch żywiołów narodowych i kulturalnych, polskiego i niemieckiego, jakie od wieków współistniały w lepszej lub gorszej komitywie w tym mieście.

W 1911 roku z inicjatywy niemieckiego Towarzystwa Starożytności „Altertumsgeselleschaft” wybudowano obiekt w ciekawym, neorenesansowym stylu, który miał stać się siedzibą różnych instytucji kultury. 24 maja 1912 roku gmach przekazano do użytku. Swe siedziby znalazły tu muzeum oraz biblioteka - „Stadt Bibliotek Graudenz”. Od 1913 roku zorganizowano tu również Archiwum Miejskie.

Książnica miała charakter publiczny i przeznaczona była dla mieszkańców miasta. Księgozbiór liczył 4 tyś. woluminów, wśród których poczesne miejsce zajmowała klasyka światowa i filozofia starożytna. Pozostałością po tych zbiorach jest kolekcja ok. 200 starodruków, które można oglądać do dziś podczas bibliotecznych wystaw, prelekcji czy lekcji bibliotecznych.

Po odzyskaniu niepodległości, w roku 1920 pojawił się pomysł utworzenia instytucji czytelniczej mające jednocześnie charakter repolonizacyjny. Udało się to dzięki działaniom Towarzystwa Czytelni Ludowych. Towarzystwo było organizacją społeczną działającą na terenie zaboru pruskiego, prowadzące działalność antygermanizacyjną. Tak też 3 lipca 1921 roku nastąpiło uroczyste otwarcie polskiej biblioteki w Grudziądzu.

Przez okres dwudziestolecia międzywojennego książnica przeżywała nieustanny rozwój, by w latach trzydziestych stać się największą na Pomorzu biblioteką Towarzystwa Czytelni Ludowych. Stale powiększała swój księgozbiór o dzieła zarówno polskie jak i klasykę światową, gromadziła liczne czasopisma z "Gazetą Grudziądzką" na czele. Warto dodać, iż w tym czasie w gmachu mieściły się również Pomorska Szkoła Sztuk Plastycznych prof. Wacława Szczeblewskiego i Polskie Towarzystwo Krajoznawcze kierowane przez ks. dr. Władysława Łęgę.

II Wojna Światowa przyniosła bibliotece ogromne straty. We wrześniu 1939 roku Niemcy wywieźli z gmachu i spalili cały księgozbiór Czytelni Ludowych - zniszczono również roczniki „Gazety Grudziądzkiej”, których mimo starań nie udało się odtworzyć w pełni do dziś. Z dymem poszły też inwentarze i katalogi. Przez czas okupacji hitlerowskiej w budynku działała niemiecka Biblioteka „Stadtbücherei Graudenz” oraz niemieckie muzeum i archiwum.

Półtora miesiąca po wyzwoleniu, w maju 1945 roku zaczęto organizować nową bibliotekę. Było to możliwe, gdyż budynek, mimo że miasto podczas walk w lutym i marcu uległo ogromnym zniszczeniom, ocalał. Wymagał jednak gruntownego remontu. Rzecz jasna, trzeba było także niemalże od podstaw odbudować polski księgozbiór, a zdobycie po wojnie czegokolwiek w języku polskim graniczyło z cudem. Z tym zadaniem z powodzeniem zmierzyła się Helena Minkiewicz i już po roku, bo w maju 1946 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Grudziądzu. Księgozbiór liczył wtedy 1340 woluminów, a do grudnia zarejestrowano 1140 czytelników.

Rok 1956 przyniósł znaczną poprawę warunków lokalowych, ponieważ z gmachu wyprowadziło się muzeum do zabytkowego, odrestaurowanego obiektu poklasztornego. Pozwoliło to na zaadoptowanie przez bibliotekę kolejnych pomieszczeń, w których utworzono dwie czytelnie: jedną dla dzieci, drugą dla młodzieży. Kolejne remonty i modernizacje przypadają na lata siedemdziesiąte, kiedy kierownictwo biblioteki przejmuje Karola Skowrońska.

Od 1996 roku książnica grudziądzka nosi imię zasłużonego dla miasta wydawcy i twórcy "Gazety Grudziądzkiej", Wiktora Kulerskiego. Dzisiejsza biblioteka to gmach główny i 10 filii na terenie miasta.

Wśród nich są trzy specjalistyczne: filia nr 11 to biblioteka szpitalna prowadząca działalność biblioterapeutyczną, filia nr 13 i Ośrodek Czytelnictwa Niepełnosprawnych ze zbiorami tzw. książki mówionej, dla niewidomych, materiałami edukacyjnymi dla dzieci specjalnej troski, prowadząca niekonwencjonalne formy pracy kulturalno-oświatowej z czytelnikami dotkniętymi niepełnosprawnością intelektualną oraz filia pedagogiczna z pokaźnym zbiorem literatury pedagogicznej, psychologicznej, socjologicznej, filologicznej. 

Księgozbiór biblioteki to przede wszystkim piśmiennictwo polskie i obce, literatura naukowa i popularnonaukowa oraz literatura dla dzieci i młodzieży. Na szczególną uwagę zasługują zbiory regionalne, a wśród nich grudziądzana, unikalna kolekcja Adama Wolnikowskiego, rękopisy, starodruki, niezwykle cenne wydawnictwa pochodzące z dziewiętnastowiecznych grudziądzkich oficyn drukarskich., a także archiwalne roczniki czasopism, mikrofilmy Kodeksów Grudziądzkich z XVIII wieku. Ze względu na tradycje ułańskie naszego miasta, stworzono także specjalną kolekcję tematyczną dotyczącą historii kawalerii polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem w niej miejsca Grudziądza.

Stan posiadania Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu z dnia 31 grudnia 2011 roku: książki - 232 688 woluminów, czasopisma 5 767 woluminów, zbiory specjalne: 24 349 woluminów (rękopisy, mikroformy, materiały audiowizualne, zbiory elektroniczne). W 2011 roku zarejestrowanych było 14 493 czytelników.

Biblioteka stara się iść z duchem czasu i dostosować się do zmian społecznych i obyczajowych współczesnego świata. Pragnie też zaspokajać wynikające z tych zmian, potrzeby czytelnicze. Dlatego systematyczna komputeryzacja, zagwarantowanie dostępu do internetu idzie w parze z rozwojem czytelnictwa niepełnosprawnych, aktywizacją czytelniczą dzieci i młodzieży, promowaniem dobrej literatury w Dyskusyjnych Klubach Książki, kompletowanie księgozbioru naukowego dla grudziądzkich studentów. Organizowanie imprez, takich jak konkursy, wystawy, lekcje biblioteczne, spotkania z pisarzami, prelekcje, odczyty to także sfera aktywności kulturalnej biblioteki.

Okrągły, setny jubileusz Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu połączono z obchodami rocznicy 95-lecia Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. 24 maja na uroczystość przybyli przedstawiciele władz z prezydentem Grudziądza, Robertem Malinowskim i dyrektorem departamentu kultury i dziedzictwa narodowego Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu, Jerzym Janczarskim. Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich reprezentowała Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska.

Przyjechali też przedstawiciele SBP z bibliotek z Bydgoszczy, Torunia, Włocławka, Inowrocławia, Chełmży, Barcina, Sępólna Krajeńskiego, Wielgiego i Lubicza. Zaproszono też honorowego obywatela miasta, Czesława Szachnitowskiego. Symbolicznie dostojnej jubilatce, a dosłownie wszystkim zgromadzonym bibliotekarzom składano życzenia - siły i niezłomności mimo niedofinansowania i niedoceniania na co dzień, wręczano prezenty, m.in. laptop i zestaw nagłaśniający.

Bibliotekarskie święta są zawsze okazją do przyznania nagród i awansów. Nagrodę marszałka województwa kujawsko-pomorskiego otrzymały: obecna dyrektor grudziądzkiej książnicy, Aleksandra Ciżnicka oraz Aleksandra Boryń, prezes SBP w Grudziądzu. Awansowali: Magdalena Malinowska, Danuta Jóźwiak-Rezmer, Barbara Labocha-Zielińska, Maria Marczuk, Robert Milinkiewicz, Małgorzata Zielińska, Katarzyna Furmańska, Aleksandra Szymczyk, Violetta Tomaszewska. Nagrodami za organizację jubileuszu uhonorowano Aleksandrę Boryń, Teresę Mazurkiewicz, Elżbietę Szczepaniak, Reginę Sakrajdę.

Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich również przyznało wyróżnienia. Złote odznaki honorowe otrzymały pracownice Biblioteki Miejskiej, Grażyna Dunajska i Maria Marczuk, natomiast medalami " W dowód uznania" nagrodzono: Małgorzatę Magnuszewską z Grudziądza, Danutę Bocian, Agnieszkę Jankowską, Małgorzatę Kempską, Agnieszkę Podlasińską z Włocławka oraz Katarzynę Kwiecińską z Wielgiego, a także przyznano odznakę honorową „Zasłużony Dla Kultury Polskiej” Marii Czarneckiej z Lubicza. Co roku SBP organizuje konkurs na Bibliotekarza Roku. W tym roku w województwie kujawsko-pomorskim laureatką została Grażyna Kędzierska z Sępólna Krajeńskiego.

Spotkanie w ogrodach Biblioteki Miejskiej w Grudziądzu miało swoją część artystyczną. Zebrani wysłuchali koncertu orkiestry kameralnej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Grudziądzu, a także wzruszającego dialogu poetyckiego na podstawie wierszy Wisławy Szymborskiej "Ten nasz świat", w wykonaniu Wandy i Eugeniusza Rzyskich. Po uczcie dla ducha ucztą dla ciała był tort  z wizerunkiem biblioteki. Oficjalne uroczystości zakończył spektakularny happening „Ulicznica - czyli książka uliczna”.

W stulecie biblioteki ponad setka ubranych na biało wolontariuszy zgromadziła się przed budynkiem książnicy. W trzech pokaźnych koszach przygotowano różne książki. Każdy mógł wybrać sobie publikację zgodnie z zainteresowaniem, wiekiem. Po zrobieniu wspólnego zdjęcia z wysokości strażackiego wysięgnika (!), uczestnicy ruszyli w miasto z książkami w rękach. Białe postacie rzucały się w oczy mieszkańcom Grudziądza, którzy z zainteresowanie obserwowali wydarzenie. Celem wędrówki było wybranie sobie dowolnego miejsca na grudziądzkiej starówce i czytanie.

Ten kilkudziesięciominutowy spektakl promujący czytelnictwo (udział członków Dyskusyjnych Klubów Książki) miał zarazem charakter integracyjny - dzieci i młodzież z Ośrodka Czytelnictwa Niepełnosprawnych, pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej, a także ekumeniczny - uczestnictwo księdza katolickiego i pastora kościoła augsbursko-reformowanego. Powodzenie imprezy zachęca organizatorów do powtórzenia jej za rok.

Wydarzeniem poprzedzającym obchody jubileuszu był rajd rowerowy, inspirowany ogólnopolska akcją „Odjazdowy bibliotekarz”. Prawie 80 osób wzięło udział w imprezie „Czytaj, a zajedziesz daleko”. Uczestnicy to bibliotekarze i inni pracownicy biblioteki, czytelnicy i miłośnicy rekreacji na rowerze, m.in. z Klubu Turystyki Kolarskiej „Kalinka”. Rajd ruszył sprzed gmachu biblioteki głównej, przez Maruszę., Okonin, do Gruty, potem przez Annowo, Nicwałd, Wielkie Lniska do Grudziądza.

Po drodze zwiedzano zabytki, np. dwór w Maruszy, gotycki kościół w Okoninie czy pałac w Grucie, o których zajmująco opowiadał przewodnik, Piotr Łukiewski. Również w Grucie uczestnicy odwiedzili Gminną Bibliotekę Publiczną oraz Gminne Centrum Kultury, przy którym zorganizowano piknik, a potem bookrossing. Impreza stała się okazją do integracji sportowców, bibliotekarzy i wszystkich, którzy czytają książki, zarówno z Grudziądza i jak i okolic.

Biblioteka w Grudziądzu pragnie przekonać jak najwięcej osób do częstego odwiedzania swej siedziby do korzystania z jej zbiorów. Stąd konkurs na reklamę biblioteki i czytelnictwa "Mistrz promocji". Formy i techniki prac są całkowicie dowolne, organizatorzy liczą na ciekawe, nawet niekonwencjonalne rozwiązania promujące aktywne czytelnictwo. Konkurs skierowany jest do czytelników z całego województwa kujawsko-pomorskiego.

Ciekawą formę będzie miał zorganizowany w lipcu konkurs znajomości historii Biblioteki Miejskiej. Chętni swoją wiedzą będą mogli się pochwalić za pomocą smsów. Rozstrzygnięcie wszystkich konkursów nastąpi we wrześniu, kiedy zostaną podsumowane kilkumiesięczne obchody 100-lecia Biblioteki. Planowane jest wtedy spotkanie z ciekawym człowiekiem.

nad. Alina Brzozowska, Pracownik BM w Grudziądzu

• zobacz fotorelację z wydarzenia