Pozytywne zakończenie negocjacji w sprawie utworów osieroconych

6 czerwca 2012 roku zakończyły się trójstronne negocjacje Parlamentu Europejskiego z Radą i Komisją Europejską, które dotyczyły projektu Dyrektywy w sprawie niektórych dozwolonych możliwości wykorzystywania utworów osieroconych, czyli tych, do których prawa autorskie lub pokrewne posiadają osoby nieznane lub zaginione.

Uregulowanie kwestii dzieł osieroconych było priorytetem polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w 2011 roku. Od lipca do grudnia ubiegłego roku polski rząd prowadził prace nad projektem tej dyrektywy na forum Grupy Roboczej Rady UE ds. własności intelektualnej. Przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego aktywnie uczestniczyli w dyskusji o dziełach osieroconych w Radzie nawet po zakończeniu prezydencji oraz współpracowali w tej sprawie z prezydencją duńską.

Ponadto MKiDN przeprowadzało w naszym kraju konsultacje społeczne dotyczące kolejnych wersji projektu Dyrektywy w sprawie niektórych dozwolonych możliwości wykorzystywania utworów osieroconych. Pierwsze odbyły się na przełomie maja i czerwca 2011 roku. Następnie resort kultury na przełomie marca i kwietnia bieżącego roku konsultował wersję, którą przedstawiła duńska prezydencja 22 lutego 2012 r.

Zgodnie wypracowanym projektem dyrektywy wśród dzieł osieroconych mają znaleźć się utwory literackie, kinematograficzne, audiowizualne oraz fonogramy. Dzieła te będą jednak musiały znajdować się w zbiorach publicznie dostępnych bibliotek, placówek oświatowych, muzeów, archiwach lub instytucji odpowiedzialnych za dziedzictwo filmowe lub dźwiękowe, a także nadawców publicznych. Oznacza to, że wśród nich znajdą się m. in. czasopisma, książki, magazyny oraz filmy. Status utworu osieroconego ma być nadawany dziełom, które zostały po raz pierwszy opublikowane lub nadane w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej, a także dziełom niepublikowanym, które znajdują się w zasobach wspomnianych instytucji.

Zanim jednak utwór zostanie uznany za osierocony w państwie, w którym został on po raz pierwszy opublikowany lub nadany, albo w którym siedzibę ma instytucja udostępniająca go w swoich zasobach, będą musiały zostać przeprowadzone staranne poszukiwania autora lub osoby posiadającej majątkowe prawa autorskie do utworu, a także prawa pokrewne do artystycznego wykonania lub fonogramu. Odpowiedzialne za poszukiwania mają być wyżej wymienione instytucje, czyli m.in. archiwa, biblioteki, muzea, publiczni nadawcy radiowi lub telewizyjni. Utwór, który zostanie uznany za osierocony w jednym kraju, według projektu dyrektywy będzie miał taki status również w pozostałych państwach członkowskich. Wówczas wspomniane instytucje będą mogły osierocone dzieła m.in. zwielokrotniać na potrzeby digitalizacji oraz udostępniać w internecie. Poszczególne instytucje będą zobowiązane do prowadzenia rejestrów utworów osieroconych, a na podstawie zawartych w nich informacji zostanie utworzona wspólna, unijna baza takich utworów.

O dziełach osieroconych w Bibliotekarzu 6/2012:

W 6 numerze „Bibliotekarza” z 2012 roku opublikowany został artykuł „Dzieła osierocone wychodzą z cienia”.

Jego autorką jest Lidia Geringer de Oedenberg, posłanka Parlamentu Europejskiego. Z ramienia Komisji Prawnej PE jest głównym sprawozdawcą raportu dotyczącego Dyrektywy PE i Rady w sprawie niektórych dozwolnych możliwości wykorzystania utworów osieroconych. Ponadto pełni funkcję Kwestora w Prezydium Paramentu Europejskiego.

Źródło: MKiDN