Stanowisko SBP dot. projektu rozporządzenia MKiDN ws. wynagradzania pracowników instytucji kultury

Zapraszamy Państwa do zapoznania się ze stanowiskiem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich dot. projektu Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 12 kwietnia 2012 roku w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury. Zostało ono przesłane do Ministerstwa 26 kwietnia 2012.

Jednocześnie chcemy podziękować wszystkim osobom zaangażowanym w wypracowanie stanowiska i za nadesłane uwagi oraz opinie. Stowarzyszenie starało się je wszystkie uwzględnić.

Stanowisko SBP dot. projektu rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury

Warszawa, 26 kwietna 2012 r.

Szanowny Pan
Bogdan Zdrojewski
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

dotyczy: pisma z dn. 13 kwietnia 2012 r. (DF-IV-10/12/100/2012) w sprawie Projektu Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury.

Uwagi ogólne do zapisu w w/w Rozporządzeniu obejmującym regulacje dotyczące pracowni-ków instytucji kultury:

1. Ze względu na obszar działania oraz zainteresowań Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (organizacja jest przedstawicielem środowiska bibliotekarskiego), większość uwag będzie dotyczyła zapisów odnoszących się do bibliotekarzy oraz pracowników zatrudnionych w bibliotekach publicznych, jako instytucjach kultury. Należy jednak nadmienić, iż w odniesieniu do np. pracowników bibliotek uczelnianych zagadnienia te reguluje Rozporządzenie Ministra Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 kwietnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej, bibliotek naukowych Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zasad wynagradzania pracowników placówek naukowych, pomocniczych placówek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Polskiej Akademii Nauk (DzU nr 51, poz. 414), bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych obejmuje Karata Nauczyciela.
2. Projekt Rozporządzenia w generaliach niczego nie zmienia tzn. nie porządkuje zasad wynagradzania bibliotekarzy, ponieważ de facto odnosi się tylko do pracowników bibliotek publicznych, a zapisy dotyczące pracowników innych typów bibliotek regulują inne w/w rozporządzenia. Projekt konsultowanego rozporządzenia utrzymuje „resortowość”. Choć trudno powiedzieć, że zmiany zaproponowane w omawianym projek-cie mają wymiar kosmetyczny, to nie wnoszą nowej jakości w zakres rozporządzenia, a wręcz przeciwnie, można dopatrzeć się niestaranności w przygotowaniu dokumentu. Ponadto tego typu dokument określający stanowiska pracy w bibliotekach, kategorie zaszeregowania, drogę awansu zawodowego, zasady wynagradzania, powinien być wspólny dla pracowników wszystkich typów bibliotek. Ścieżka awansu zawodowego i materialnego powinna być klarowna, przejrzysta od pierwszych dni pracy w bibliotece.
3. Nowelizacja ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (przez art. 1 pkt. 23 ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalne oraz niektórych innych ustaw; DzU nr 207, poz. 1230) skutkowała wprowadzeniem (przesunięciem) do w/w ustawy niektórych zapisów określających zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury (art. 31-31d), które w znacznej części były uwzględnione w obowiązujących do tej pory dwóch rozporządzeniach Ministra Kultury i Sztuki dotyczących:
   Wprowadzenie części regulacji określających zasady wynagradzania pracowników instytucji kultury do ustawy wzmacnia ich pozycję w stosunku do sytuacji wcześniejszej, procedura zmiany zapisów ustawowych jest bardziej skomplikowana niż rozporządzenia resortowego. Skutkuje też koniecznością opracowania nowego rozporządzenia z jednej strony o ograniczonym zakresie (z uwagi na przesunięcie pewnych zapisów do ustawy), z drugiej strony zawierającym w jednym akcie prawnym (rozporządzeniu) zapisów dotyczących instytucji artystycznych i pozostałych instytucji kultury.
   1. pracowników niektórych instytucji kultury - tzn. instytucji prowadzących działalność kulturalną w formie teatru, opery, operetki, filharmonii, orkiestry oraz es-trady i zespołu pieśni i tańca; 
   2. pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury - tzn. instytucji określanych „instytucjami upowszechniania kultury”, np. biblioteki, domy i ośrodki kultury, galerie sztuki, muzea.
4. W myśl upoważnienia ustawowego zakres nowego rozporządzenia powinien obejmować kwestie szczegółowe dotyczące ustalania zasad wynagradzania pracowników instytucji kultury, dodatków, nagród i odpraw, biorąc po uwagę charakter wykonywanej pracy oraz potrzebę efektywności wykonywanych zadań (art. 31d ustawy o orga-nizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej), w tym:
   1. wykaz stanowisk pracy w instytucjach artystycznych i pozostałych instytucjach kultury;
   2. warunki i sposób wynagradzania pracowników, w tym minimalne wynagrodzenie zasadnicze na poszczególnych stanowiskach pracy;
   3. warunki przyznawania i wypłacania dodatku funkcyjnego;
   4. warunki przyznawania i wypłacania dodatku specjalnego;
   5. warunki przyznawania i wypłacania dodatku za wieloletnią pracę;
   6. warunki przyznawania prawa do nagrody jubileuszowej i jej wypłacania;
   7. warunki ustalania prawa do jednorazowej odprawy pieniężnej przysługującej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz jej wypłacania.

Uwagi szczegółowe w odniesieniu do:

1. wykazu stanowisk pracy w instytucjach artystycznych i pozostałych instytucjach kultury

Dotychczas stosowany podział, w przypadku pracowników instytucji artystycznych na: a) pracowników artystycznych oraz b) pracowników administracyjno-ekonomicznych, technicznych i obsługi; w przypadku „instytucji upowszechniania kultury” na: I) stanowiska pracy pracowników działalności podstawowej oraz II) pracowników administracji został zastąpiony wykazem z podziałem na:

1. pracowników zarządzających w instytucjach kultury,
2. pracowników w instytucjach artystycznych: a) pracowników artystycznych, b) po-zostałych pracowników,
3. pracowników w pozostałych instytucjach kultury

Jest to układ nieczytelny, szczególnie w odniesieniu do pkt. 2b jak i pkt. 3, który dotyczy m.in. pracowników bibliotek, zawierają one bowiem zarówno stanowiska pracy zaliczane do działalności podstawowej, jak i do obsługi i administracji.

Wymienione w pkt. 3 stanowiska a la long od starszego kustosza dyplomowanego do dozorcy (bez jakiegoś wyraźnego uporządkowania) burzy dotychczasowy, przyjęty ogólnie podział na stanowiska działalności podstawowej oraz pozostałe (administracji, obsługi) oraz uniemożliwia przyporządkowanie poszczególnym stanowiskom pracy odpowiednich kategorii zaszeregowania oraz miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego. Nasuwa się pytanie czy kolejność wymienionych stanowisk jest równoznaczna z ich pozycją w hierarchii zawodowej i wysokością uposażenia?

W odniesieniu do stanowisk pracy w bibliotekach publicznych dokonano kilku zmian:

1. wprowadzono do rozporządzenia: starszego kustosza dyplomowanego, kustosza dyplomowanego, adiunkta, starszego asystenta i asystenta, stanowiska, które były dotychczas regulowane przepisami zawartymi w ustawie o szkolnictwie wyższym.
2. trudno stwierdzić, czy świadomie (i z jakiej przyczyny) dokonano zamiany „magazynier biblioteczny” na „magazynier zbiorów”, choć może to próba „uogólniania”, „zlepiania” stanowisk pracy występujących w różnych instytucjach kultury, np. magazyniera bibliotecznego z „magazynierem zbiorów filmowych” (w nowym wykazie takie stanowisko nie występuje); zagubiono też pomocnika bibliotecznego (brak go w nowym wykazie);
3. dobrym posunięciem wydaje się wprowadzenie stanowisk pracy związanych z technologizacją instytucji: programista, wydawca portalu internetowego, redaktor portalu internetowego - w odniesieniu do bibliotek powinien się tu znaleźć administrator systemu, administrator systemu ochrony informacji niejawnych, bibliotekarz systemowy.

Generalnie wykaz stanowisk w instytucjach kultury w projekcje Rozporządzenia sprawia wrażenie chaosu, nieuporządkowanego zbioru. Nie są wyszczególnione wszystkie stanowiska pracy, które uwzględniały projekty dotychczas obowiązujące, np. konserwator w muzealnictwie, konserwator taśmy filmowej, wymienia się wyłącznie „konserwatora” bez uszczegółowienia, co może sugerować, iż w pewien sposób grupowano stanowiska pracy (w wykazie brak jest jednoznacznego wskazania, do której instytucji kultury przypisane jest dane stanowisko). Tej sprawy nie wyjaśnia „Omówienie proponowanych przepisów”, jak też, czy i na jakich zasadach dokonano weryfikacji stanowisk pracy w instytucjach kultury i dlaczego pewne stanowiska pracy nie zostały uwzględnione (np. starszego konserwatora, starszego dokumentalisty, strażnika), dwukrotnie natomiast pojawia się archiwista. Inna obserwacja wskazuje na to, iż nie uwzględniono (rozpisano) stanowisk pracy składających się na pewien cykl awansowania np. w odniesieniu do domów/ośrodków kultury stanowiska: młodszy instruktor artystyczny, instruktor artystyczny, starszy instruktor artystyczny, główny instruktor artystyczny został określony jako „instruktor”, co można odczytać, że Rozporządzenie nie daje podstaw do wypracowania zasad awansu i wynagradzania pracowników.

Ponadto, można postawić pytanie, czy wykaz stanowisk pracy w instytucjach kultury jest już katalogiem zamkniętym, czy daje swobodę bibliotece, w zależności od jej potrzeb w tworzeniu stanowisk i ich nazw (np. specjaliści innych zawodów związanych z działalnością biblioteczną?).

2. warunki i sposób wynagradzania pracowników, w tym minimalne wynagrodze-nie zasadnicze na poszczególnych stanowiskach pracy.

Zapis ten sprowadzono do określenia minimalnego wynagrodzenia zasadniczego pracowników zatrudnionych w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy na poszczególnych stanowiskach pracy bez określenia kategorii zaszeregowania i stawek wynagrodzenia zasadniczego dla poszczególnych stanowisk pracy.

W nowym rozporządzeniu zrezygnowano ze szczegółowych zapisów zawartych we wcześniejszych regulacjach w odniesieniu do pracowników instytucji upowszechniania kultury: tabel stawek wynagradzania zasadniczego (w podziale na: pracowników działalności podstawowej, administracji i obsługi oraz pracowników zatrudnionych na stanowiskach instruktorów artystycznych i instruktorów zespołów zainteresowań) i przyporządkowania im kategorii zaszeregowania (obowiązywało XXI kategorii zaszeregowania), co wiązało się z określeniem dla tych kategorii stawek miesięcznych wynagrodzenia zasadniczego w złotych. Każda kategoria zaszeregowania miała przypisane tzw. widełki, czyli minimalną i maksymalna stawkę miesięczną w zł. W projekcie posłużono się minimalną stawką określoną do tej pory dla I (najniższej) kategorii zaszeregowania (1.050 zł).

W omówieniu do proponowanych zapisów sugeruje się, iż ustawodawca nie zobowiązuje do zróżnicowania stawek tego wynagrodzenia dla poszczególnych stanowisk (ponieważ zapis ustawowy mówi o „minimalnym wynagrodzeniu zasadniczym na poszczególnych stanowiskach pracy”, a nie „dla poszczególnych stanowiskach pracy”), a także, iż obowiązujące dotychczas rozporządzenie dotyczące pracowników instytucji artystycznych nie określa stawek wynagrodzenia dla poszczególnych stanowisk pracy. 

Proponowane zapisy są niekorzystne z uwagi na:

• określenie płacy minimalnej zamiast zasad wynagradzania pracowników kultury ob-niża rangę zawodu i demotywuje ludzi zdolnych, o wysokich kwalifikacjach do ubie-gania się o pracę w bibliotece. Nie określa też sposobu awansu (w tym finansowego) pracownika, co może skutkować brakiem motywacji do pracy i podnoszenia kwalifikacji;
• sposób finansowania pracowników kultury oraz wysokość stawki wynagrodzenia uzależnia się od pracodawcy, a w dalszej kolejności od organizatora (w przypadku bibliotek publicznych prowadzonych przez samorządy naraża to ich pracowników, w sytuacji szukania oszczędności, na niskie zarobki). W myśl nowego rozporządzenia pracodawca będzie mógł samodzielnie określić stawki wynagrodzeń dla poszczegól-nych stanowisk pracy kierując się możliwościami finansowymi oraz stosowaną polity-ką wynagradzania. Oznacza to możliwość dowolnego określania przez dyrektorów instytucji wysokości wynagrodzenia, wynagrodzenie dozorcy i starszego kustosza może być na takim samym poziomie - projekt Rozporządzenia nie eliminuje takich potencjalnych nieprawidłowości;
• zapisane w uzasadnieniu ograniczenie, „że miesięczne wynagrodzenie każdego pracownika nie będzie mogło być niższe od kwoty 1.500 zł” nie znajduje potwierdzenie w samym rozporządzeniu; pytanie po co ustalać minimalną płacę zasadniczą, która uzupełniona nawet dodatkami, nie da określonego ustawowo minimalne-go wynagrodzenia za pracę?
• kategorie zaszeregowania oraz przypisanie im odpowiednich stanowisk pracy two-rzyło element ścieżki awansu zawodowego i finansowego bibliotekarzy, projekt nowej regulacji prawnej całkowicie ją eliminuje.

3. Zapisy nowego Rozporządzenia nie uwzględniają dodatków za znajomość języków obcych, doktorat.

Nie ma też zapisu o innych formach wynagradzania jak premia regulaminowa lub/i uznaniowa, doroczne nagrody jakkolwiek prawo pracy je uwzględnia. Proponujemy, aby w projekcie, po §6, dodać §6a w brzmieniu:

1. W ramach środków na wynagrodzenia pracowników może być tworzony fundusz premiowy.
2. Wysokość funduszu premiowego oraz zasady przyznawania i wypłacania premii ustala regulamin zakładowy.

Projekt Rozporządzenia nie określa trybu dostosowania dotychczasowych warunków wy-nagradzania poszczególnych pracowników oraz zakładowych regulaminów wynagradzania do przepisów Rozporządzenia. W wielu instytucjach istnieją układy zbiorowe. Projekt nie odnosi się do takich sytuacji.

Wnioski:

1. Projekt Rozporządzenia poddany konsultacji w zasadniczym stopniu odbiega od projektu (z dnia 26 listopada 2010 r.) zawartego w pakiecie dotyczącym projektu ustawy - o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw z projektami aktów wykonawczych (Druk nr 3786 Sejmu RP); w zawartym tam projekcie Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia… w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultur, znajdują się: Tabela minimalnego wynagradzania zasadniczego pracowników wynagradzanych z zastosowaniem stawek miesięcznych (z minimalnym wynagrodzeniem przypisanym poszczególnym kategoriom zaszeregowania), Wykaz stanowisk pracy w instytucjach artystycznych wraz z minimalną kategorią zaszeregowania wynagrodzenia zasadniczego i wysokością dodatku funkcyjnego (z podziałem na: pracowników artystycznych, pracowników administracyjno-ekonomicznych, technicznych i obsługi), Wykaz stanowisk pracy w pozostałych instytucjach kultury wraz z minimalną kategorią zaszeregowania wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników działalności podstawowej oraz minimalną kategorią zaszeregowania wynagrodzenia zasadniczego i wysokością dodatku funkcyjnego dla pracowników administracji i obsługi, Wykaz stanowisk pracy i minimalne wynagrodzenie zasadnicze pracowników wynagradzanych z zastosowaniem sta-wek godzinowych; Wydaje się, iż propozycja konsultowanego obecnie projektu nie powinna aż w takim stopniu odbiegać, od zapisów proponowanych w trakcie nowelizacji ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
2. W 2011 r. i w 2009 r. w podobnym układzie i z zachowaniem dotychczasowych zasad tworzenia tego typu dokumentów (utrzymanie kategorii zaszeregowania oraz miesięczne stawki wynagrodzenia zasadniczego) zostały opracowane i zatwierdzone dokumenty (wcześniej już przywoływane) dotyczące pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej, bibliotekach naukowych. Wydaje się, iż akty prawne powinny tworzyć spójny system. Konsultowany projekt odbiega od dotychczasowych zasad opracowywania tego typu dokumentów;
3. Rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury powinno dać podstawę do tworzenia przejrzystej (w miarę ujednoliconej) struktury stanowisk w bibliotekach publicznych, łącznie z przypisaną im siatką płac oraz przyczyniać się do uporządkowania sytuacji kadrowej i finansowej w bibliotekach. Proponowany projekt nie spełnia tych oczekiwań.