Problemy cyfryzacji zasobów muzeów, bibliotek i archiwów - relacja

W Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, 19 października miało miejsce I Forum Instytucji Kultury pt. „Problemy cyfryzacji zasobów muzeów, bibliotek i archiwów”. Organizatorem Forum było Centrum Promocji Informatyki, a patronat honorowy objęła Biblioteka Narodowa oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Patronat medialny nad wydarzeniem miał portal Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

Otwarcia obrad dokonał profesor Wojciech Cellary z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, a po jego wystąpieniu rozpoczęła się dyskusja panelowa „Cyfryzacja zasobów, a elektroniczna gospodarka oparta na wiedzy”. Mottem debaty były słowa Giuseppe Tomasi di Lampedusy – „Zmienić wszystko, aby nie zmieniło się nic”.

Następnie zaprezentowały się firmy będące Partnerami Forum. Firma EPSON to jeden z ważniejszych dostawców produktów i rozwiązań związanych z drukiem i fotografią cyfrową. Przedstawiciel firmy, jako jedno z zadań związanych z promocją kultury, przedstawił projekt wystawy wszystkich dzieł Rembrandta, do której EPSON opracował cyfrowe kopie obrazów.

Firma IBM jest natomiast znanym światowym liderem w dziedzinie informatyki, w tym roku obchodzącym stulecie istnienia. Pan Marek Raczyński, reprezentant firmy, omówił pokrótce jej historię i zaprezentował liczne działania w zakresie digitalizacji, zarówno książek i zbiorów archiwalnych (poczynając od Biblioteki Kongresu USA), jak i dzieł sztuki (m.in. z Muzeów Watykańskich czy Muzeum Ermitaż).

Po prezentacjach wykład dotyczący standardów procesu digitalizacji wygłosił dr Grzegorz Płoszajski z Biblioteki Głównej Instytutu Automatyki i Informatyki Stosowanej PW. Zwrócił uwagę na istotne cele digitalizacji – zachowanie zbiorów dla przyszłych odbiorców oraz udostępnianie ich szerszej widowni, także za granicą. Podkreślił mocno, jak ważny jest upływający czas - codziennie kolejne zbiory mogą ulegać zniszczeniu, dlatego nie należy zwlekać z zabezpieczaniem ich w postaci cyfrowej, ale także wybiegać w przyszłość mając na uwadze szybko postępujący proces zmian w samych technologiach cyfrowych.

Pierwszy blok wykładów zakończył pokaz w Planetarium dla części uczestników. Była to okazja do podziwiania nieba nad Warszawą i układu gwiazd na jesiennym sklepieniu w połowie października. W drugiej części pokazu wyświetlono film opowiadający o początkach Ery Podboju Kosmosu i wizycie człowieka na Księżycu.

Po przerwie głos zabrała pani dr Sybilla Stanisławska-Kloc z Uniwersytetu Jagiellońskiego, omawiając temat - „Cyfrowe biblioteki i archiwa – w świetle polskiego i europejskiego prawa autorskiego”. W swojej prezentacji omówiła m.in. etapy tworzenia biblioteki cyfrowej, a także zagadnienie tzw. utworów osieroconych.

Kolejna dyskusja panelowa nosiła tytuł „Cyfryzacja dzieł kultury – konsekwencje cywilizacyjne – przemiany mentalne i społeczne (psychologiczne aspekty cyfryzacji)”. Między panelistami wywiązała się ciekawa wymiana zdań na temat zderzenia tradycji z nowoczesnością, zmian zachodzących w języku i sposobie odbioru informacji. Jak podsumował jeden z uczestników, obecnie mamy nieporównywalnie większą wiedzę, niż nasi poprzednicy, ogromne zasoby informacji, których nie jesteśmy w stanie „przejeść”, ale czy konsekwencją tego nie jest w pewnym stopniu mniejsza zdolność myślenia?

Wykładem kończącym drugą część Forum było „Udostępnianie zasobów dziedzictwa narodowego przez Internet. Ochrona danych w zbiorach cyfrowych”, przedstawionym przez dr Wojciecha Wiewiórowskiego, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z Uniwersytetu Gdańskiego.

Ostatni punkt programu stanowiły Trzy Sesje Tematyczne, odbywające się równolegle, a dotyczące wirtualnych muzeów, cyfrowych bibliotek oraz elektronicznych archiwów. Moderatorem sesji dotyczącej cyfrowych bibliotek był dr Henryk Hollender, dyrektor biblioteki na Uczelni Łazarskiego.

Pierwszy wykład wygłosiła pani Katarzyna Ślaska, zastępca dyrektora Biblioteki Narodowej ds. rozwoju, na temat polskich bibliotek cyfrowych w porównaniu z europejskimi. Jak się okazało na podstawie danych, polskie biblioteki w pewnych kwestiach dotyczących digitalizacji wcale nie pozostają w tyle. Ponadto Polska znajduje się wśród pierwszych dziesięciu krajów europejskich, których instytucje kultury dostarczają zbiory do Europeany.

Prezentacja „Digitalizacja i OCR gwarancją wzrostu czytelnictwa” została przedstawiona przez pana Jacka Wójcika, Product managera z firmy AutoID. Omówił on działanie programu ABBYY FineReader, służącego do przekształcania dokumentów papierowych w ich formę elektroniczną, obrazów z aparatów cyfrowych oraz szybkiego i łatwego tworzenia e-booków.

Pan dr Henryk Hollender przybliżył temat wykorzystania bibliotek cyfrowych w pracach badawczych i na uczelniach. Analizując uczelniane sylabusy pokazał, jak rzadko wykładowcy sięgają po materiały cyfrowe, przedstawiając studentom listę lektur. Podkreślił, że nowe możliwości technologiczne nie powinny być tylko przedmiotem debat, ale trzeba je stosować w praktyce, przede wszystkim także przez samą kadrę akademicką.

Na koniec spotkania uczestnicy zapoznali się ze statystykami dotyczącymi cyfrowych bibliotek i poznali odpowiedź na pytanie „Czy jest szansa na ujednolicenie metadanych w polskich bibliotekach cyfrowych?”, na które odpowiadał pan Marcin Werla z Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego.

Bogaty program I Forum Instytucji Kultury na temat cyfryzacji zasobów bibliotek, muzeów i archiwów, mimo niezwykle rozbudowanej oferty, z pewnością zostawił u niektórych uczestników niedosyt i stał się impulsem do postawienia nowych pytań, na które odpowiedzi być może uda się znaleźć na kolejnych spotkaniach.

nad. Małgorzata Woźniak