35 rocznica śmierci Marii Gutry

3 czerwca 2023 r. mija 35 rocznica śmierci Marii Gutry (1899-1988), nestorki polskiego bibliotekarstwa dla dzieci, popularyzatorki  i pionierki badań czytelnictwa dzieci.

Urodziła się w Warszawie w 1899 r. w rodzinie urzędniczej (jej bratem był znany bibliotekarz Czesław Gutry), maturę zdała w 1919 r., a następnie studiowała polonistykę i historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. Uzdolnienia pedagogiczne i pasja społeczna skłoniły ją do podjęcia nauki w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Praktykę odbywała w bibliotece dla dzieci w Paryżu. Uczestniczyła w wycieczkach studyjnych do bibliotek europejskich (Berlin, Praga, Wiedeń, Bruksela, Kopenhaga, kilka miesięcy poznawała biblioteki Szwajcarii).

Pracę zawodową rozpoczęła w 1920 r. w Sekcji Bibliotecznej Departamentu Naukowo-Szkolnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od 1927 r. prowadziła Bibliotekę Wzorcową dla Dzieci, a od 1936 kierowała samodzielnie Sekcją Biblioteki dla Dzieci w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy, w ramach której powstał Dział Muzealno-Doświadczalny, warsztat pracy dla naukowców zajmujących się literaturą dla dzieci, pedagogów, wydawców, bibliotekarzy. Równolegle prowadziła wykłady z literatury dla dzieci w Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Po zamknięciu bibliotek warszawskich w 1939 r. przystąpiła do pracy konspiracyjnej w Armii Krajowej (pseud. Julia). Uczestniczyła w zabezpieczeniu cennych dokumentów z Biblioteki m.st. Warszawy i Biblioteki Politechniki Warszawskiej. Po upadku Powstania Warszawskiego została wywieziona do Niemiec. Była więźniarką pięciu obozów niemieckich.

Po powrocie z Niemiec do Warszawy w listopadzie 1945 r. objęła zajmowane przed wojną stanowisko w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. Działała także w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci. Zakładała biblioteki, rozwijała czytelnictwo dzieci w zakładach opieki, świetlicach i szkołach, prowadziła kursy zawodowe dla bibliotekarek.

W 1954 r. została powołana przez ministra Kultury i Sztuki na stanowisko wizytatora w Centralnym Zarządzie Bibliotek, które zajmowała do emerytury. Opracowywała dokumenty legislacyjne oraz pomoce metodyczne dla działów dziecięcych w bibliotekach publicznych. Uczestniczyła w Komisji Oceny Książek dla bibliotek szkolnych resortu oświaty. Współpracowała w przygotowaniu podręczników dla szkół podstawowych.

W bogatym dorobku piśmienniczym Marii Gutry mieszczą się podręczniki dla słuchaczy kursów i szkół bibliotekarskich, artykuły dotyczące pracy bibliotekarzy dziecięcych, historii i organizacji bibliotek, czytelnictwa i twórczości dla dzieci. Rozumiała i kochała dzieci. Została przez nie udekorowana Orderem Uśmiechu.

K.K.

Zob. też:

Białkowska Barbara, Kuźmińska Krystyna: Maria Gutry (1899-1988). W: Entuzjastki bibliotekarstwa dziecięcego. Warszawa : Wydawnictwo SBP, 1999, s. 11-24. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 6)

Kuźmińska Krystyna: Gutry Maria. W: Słownik pracowników książki polskiej. Supl. 2. Warszawa : Wydawnictwo SBP, 2000, s. 59-60.

Skrobiszewska Halina: Pani Maria Gutry – ktoś, komu się udało, „Przegląd Biblioteczny” 1989, z. 4, s. 297-304.