30 rocznica śmierci Ewy Pawlikowskiej

16 września 2022 r. mija 30 rocznica śmierci Ewy Pawlikowskiej (1913-1992), organizatorki bibliotekarstwa i szkolnictwa bibliotecznego, współautorki ustawy o bibliotekach z 1968 r.

Urodziła się 8 maja 1913 r. w Sumówce w guberni podolskiej (Ukraina). Ojciec Władysław Pawlikowski był ziemianinem. Matka Maria z Woynów miała wykształcenie muzyczne, posługiwała się kilkoma językami obcymi. Jej przygotowanie i talent pedagogiczny przyczynił się do ukształtowania osobowości córki. Po przyjeździe z rodzicami do Polski w 1919 r. Ewa ukończyła  Gimnazjum  H. Gepnerówny w Warszawie  i wstąpiła na Wydział  Filozoficzny Uniwersytetu  Warszawskiego. Jednocześnie  uczęszczała na roczny kurs bibliotekarski prowadzony przez Bibliotekę Publiczną m.st. Warszawy. Dyplom magistra filozofii  z zakresu historii uzyskała  już po wojnie, w 1945 r. W 1935 r. rozpoczęła pracę zawodową w wypożyczalni dla dorosłych Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy, następnie kierowała wypożyczalnią naukową.

Ewa Pawlikowska była żołnierzem AK. Przez 8 miesięcy była więziona na Pawiaku, W czasie powstania warszawskiego  walczyła w 8 kompanii Batalionu „Kiliński”. Od lutego 1945 r. pracowała przy porządkowaniu Biblioteki na Koszykowej. Dyr. R. Przelaskowski powierzył jej stanowisko zastępcy kierownika Sekcji Wypożyczeń  dla Dorosłych i powołał do kolegium dyrekcyjnego. W 1950 r. podjęła pracę w Ministerstwie  Oświaty w Naczelnej Dyrekcji Bibliotek. Odtąd przez 17 lat pełniła obowiązki w naczelnych organach administracji bibliotecznej. Po przejęciu nadzoru nad bibliotekami publicznymi przez Ministerstwo Kultury i Sztuki Pawlikowska zajmowała kolejno stanowiska: wizytatora, naczelnika wydziału kadr i szkolenia i wicedyrektora ds. bibliotek w Departamencie Domów Kultury, Bibliotek i Pracy Kulturalno-Oświatowej. Sprawowała nadzór nad liceami bibliotekarskimi i Państwowym Ośrodkiem Kształcenia Bibliotekarzy w Jarocinie. Była założycielką  Państwowego Ośrodka Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy (1953) Przez 5 lat  pełniła funkcję  sekretarza Państwowej Rady Bibliotecznej przy Ministrze Kultury i Sztuki. Pod koniec 1973 r. przeszła na emeryturę.

Redagowała „Informator Bibliotekarza i Księgarza”, przez 8 lat prowadziła redakcję „Bibliotekarza”. Była inicjatorką utworzenia serii „Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych”.

Zajmowała się regulacjami prawnymi dotyczącymi statusu zawodowego, pragmatyki zawodowej pracowników  służby bibliotecznej i bibliotekarzy dyplomowanych, gromadzenia,  i ewidencji oraz selekcji zbiorów bibliotecznych. Organizowała szkolnictwo biblioteczne. Brała czynny udział  w działalności  Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich. Przez 20 lat pracowała w Komisji Wydawniczej i Zespole Historyczno-Pamiętnikarskim, a także w Komisji Wyróżnień i Odznaczeń.

Jest autorką ok. 100 publikacji. Opracowała m.in. cykl artykułów na temat prawa bibliotecznego, realizacji  ustawy  z 1968 r. o bibliotekach i jej aktów wykonawczych.

Uczestniczyła w sesjach IFLA w Brukseli Paryżu i Moskwie. Kierowała Biurem organizującym sesję jubileuszową Rady IFLA w Warszawie.

W kierowaniu zespołami pracowników wykazywała mądrość, szacunek dla cudzych poglądów i opinii, życzliwość, pobłażanie dla słabości ludzkich. Miała duży dystans do swoich dokonań i osiągnięć.

Zmarła 16 września 1992 r, została pochowana na Powązkach, w grobie Stanisława Leszczyńskiego, adwokata i postępowego działacza oświatowego, bliskiego krewnego, który przyczynił się do powstania Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie.

K.K.

Zob. też:

Niemczykowa Aleksandra: Ewa Pawlikowska – działalność dla bibliotekarstwa publicznego. W: Organizatorzy i inspiratorzy. Warszawa : SBP, 1997, s. 91-100 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 5)