40 rocznica śmierci Stanisława Konopki

3 września 2022 r. mija 40 rocznica śmierci Stanisława Konopki (1896-1982), profesora Akademii Medycznej w Warszawie, organizatora i dyrektora Głównej Biblioteki Lekarskiej, wojskowego, lekarza,  historyka medycyny, bibliotekarza, bibliografa i bibliofila.

Urodzony 24 maja 1896 r. w Pilźnie (pow. Dębica), kształcił się w Rzeszowie i tam w 1914 r. zdał maturę.  Po wybuchu I wojny światowej jako ochotnik walczył w szeregach I Brygady Legionów Polskich, potem wcielony do armii austriackiej brał udział w walkach na froncie rosyjskim jako podoficer sanitarny. W 1917 r., za zgodą przełożonych rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim przerwane powołaniem go do Wojska Polskiego (1918) i  udziałem w wojnie polsko-rosyjskiej.  Po jej zakończeniu, już w stopniu kapitana, kontynuował studia i ukończył je w 1925 r.

Przeniesiony do Warszawy,  w latach 1925-1939 kierował Biblioteką i Muzeum Centrum Wyszkolenia Sanitarnego WP i tam zgromadził największy wówczas, polski księgozbiór medyczny (ok. 250 tys. wol.). Ponadto prowadził prace bibliograficzne i publikował bibliografie osobowe (np. Józefa Piłsudskiego) oraz  tematyczne (np.: Bibliografia prac polskich z zakresu gruźwlicy1926-1928). Tworzył też bieżącą kartotekę „Polskiej Bibliografii Lekarskiej”. Pasje bibliofilskie  realizował gromadząc zbiory własnej biblioteki (ponad 16 tys. wol.).  W 1930 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych, a w 1931 r. awans na majora WP.

W 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej jako komendant szpitali wojskowych, a po powrocie do Warszawy kierował Biblioteką Szpitala Ujazdowskiego. Aresztowany przez gestapo 8 stycznia 1943 r., był więziony na Pawiaku, potem w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen i Litomierzycach.  Zbiory Biblioteki CWKS i jego własne spłonęły podczas powstania warszawskiego.

W 1945 r. został  naczelnikiem Wydziału Naukowo-Wydawniczego w Ministerstwie Zdrowia oraz   dyrektorem tworzonej z jego inicjatywy Głównej Biblioteki Lekarskiej. Pełniąc tę funkcję do emerytury  (1970)  uczynił z GBL centralną bibliotekę dla sieci  polskich bibliotek medycznych, wyposażył w niezbędny do budowy katalogów Słownik haseł z dziedziny medycyny i nauk pokrewnych  (t. 1-7, 1966) i zgromadził liczące ponad 500 tys. wol. zbiory. Wznowił też prace nad bieżącą „Polską Bibliografią Lekarską" publikując 41 t. za l. 1945-1965.  Ponadto zbierał dane do bibliografii retrospektywnej i od 1974 r. zaczął wydawać Polską Bibliografię Lekarską XIX w. (za  jego życia ukazało się 11 z 13 t.) Przygotował też Polską Bibliografię Lekarską  za okres wojny światowej w latach 1939-1945 (1983). Spisał niemal cały dorobek polskiego piśmiennictwa medycznego za ponad półtora wieku.

Równolegle rozwijał karierę naukową: w 1946 r. uzyskał habilitację w dziedzinie historii i filozofii medycyny, w 1954 r. został profesorem nadzwyczajnym. W latach 1954-1966 kierował Katedrą Historii Medycyny Akademii Medycznej w Warszawie,  przez wiele lat redagował  „Archiwum Historii Medycyny” i do 1971 r. był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny. Należał też do Związku Bibliotekarzy Polskich  oraz Towarzystwa Przyjaciół Książki. Kontynuując bibliofilskie zainteresowania  ponownie zgromadził ok. 20 tys.  cennych zbiorów, a jego księgozbiór (obecnie własność GBL) należał do największych, prywatnych bibliotek stolicy.

Zmarł 3 września 1982 r. w Warszawie, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B23, rz.10, gr.1).

E.S.-M.

Zob. też:

Kapuścik Janusz: Twórca Głównej Biblioteki Lekarskiej i bibliograf - Stanisław Konopka. W: Z warsztatu bibliografa. Warszawa : SBP, 1991, s. 59-66. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 1)
Kapuścik Janusz: Konopka Stanisław. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa : SBP, 2000, s. 81-82