40 rocznica śmierci Stefanii Wortman

18 czerwca 2022 r. mija 40 lat od śmierci Stefanii Wortman (1907-1982), bibliotekarki, tłumaczki, literatki, redaktorki, znawczyni literatury dziecięcej.

Urodziła się w Warszawie 5 listopada 1907 r. w rodzinie lekarskiej. Po ukończeniu ośmioklasowego gimnazjum humanistycznego, podjęła w 1925 r. studia polonistyczne na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1932 r. podjęła  naukę w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej  Wolnej Wszechnicy Polskiej. Dyplom uzyskała w 1935 r. na podstawie opracowania z dziedziny czytelnictwa dziecięcego. Studia w Wolnej Wszechnicy Polskiej, wykłady Heleny Radlińskiej, seminaria z literatury dla dzieci związały ją na całe życie z czytelnictwem dziecięcym i książką dla dzieci.

W latach 1937-1939 pracowała w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy w Sekcji Bibliotek dla Dzieci. Zajmowała się rejestracją i opracowaniem egzemplarza obowiązkowego książek dla dzieci (zapoczątkowało to Muzeum Książki Dziecięcej). Poznała biblioteki dla dzieci w Czechosłowacji, uczestniczyła w Międzynarodowej Wystawie Książki Dziecięcej w Pradze (1937), odbyła dwumiesięczną praktykę w angielskich bibliotekach oświatowych i dziecięcych.

W czasie wojny prowadziła w domu na terenie getta przedszkole i udzielała prywatnych lekcji. Dzięki pomocy koleżanek bibliotekarek opuściła wraz z matką getto tuż przed jego likwidacją. Już 8 czerwca 1945 r. Stefania Wortman została ponownie zatrudniona w Bibliotece Publicznej, gdzie zajęła się organizowaniem pierwszej po wojnie biblioteki dla dzieci w Warszawie. W czerwcu 1946 r. podjęła pracę w domu dziecka Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Nasz Dom” na Bielanach. Była kierowniczką Czytelni dla dzieci i młodzieży, organizując od podstaw księgozbiór. Dzięki stypendium UNESCO w 1949 r. odwiedziła Anglię, Danię i Szwajcarię, wzbogacając wiedzę o pracy bibliotek i literaturze dla dzieci w krajach zachodnich. W latach 1949-1953 była równocześnie zatrudniona  w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci jako wizytator placówek oświatowo-wychowawczych dla dzieci. W latach 1953-1954 pracowała w Radzie Czytelnictwa przy Urzędzie Rady Ministrów jako starszy inspektor. W wrześniu 1954 r. podjęła pracę w „Naszej Księgarni”. Pracowała tam aż do przejścia na emeryturę w 1973 r. ,  początkowo jako st. redaktor, a od 1964 r. jako kierowniczka Redakcji literatury dla dzieci młodszych. Przyczyniła się do wydania wielu arcydzieł dziecięcej literatury fantastycznej polskiej i obcej.

Od 1947 r. recenzowała książki dla dzieci w „Głosie Nauczycielskim”, ”Wychowaniu Przedszkolnym”, „Odrodzeniu” i „Nowinach Literackich”. Była autorką wydanej w 1958 r. książki Baśń w literaturze i życiu dziecka. Co i jak opowiadać, w której wykorzystała swoje doświadczenia w pracy z dziećmi i znajomość literatury dla dzieci. Przetłumaczyła kilkanaście książek dla dzieci z jęz. angielskiego i niemieckiego. Opracowała i wydała dwa wybory polskich baśni: Woda żywa (1956) i U złotego źródła (1968). Dokonała wyboru fantastycznych Opowieści o nie umierajacym świecie, wydanym w 1984 r. już po jej śmierci. Od 1971 r. była członkiem Związku Literatów Polskich.

Po przejściu na emeryturę,  tłumaczyła, pisała recenzje, uczestniczyła w konferencjach poświęconych literaturze dla dzieci, w szkoleniach dla bibliotekarek i instruktorek czytelnictwa dziecięcego, brała udział w spotkaniach z dziećmi w bibliotekach, również jako redaktorka i wydawca książek dla dzieci. Za swoją działalność otrzymała Srebrny Krzyż Zasługi (1955), a po przejściu na emeryturę  Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Stefania Wortman zmarła 18 czerwca 1982 r. w Warszawie, pochowana została na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (kwatera E-VI-5-3-1).

E.G.

Zob. też:

Białkowska Barbara: Stefania Wortman (1907-1982).W: Entuzjastki bibliotekarstwa dziecięcego. Warszawa: SBP, 1999, s. 55-62. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 6)
Pawlikowska Ewa: Wortman Stefania. W: Słownik pracowników książki polskiej. Suplement II. Warszawa: SBP, 2000, s. 182-183