Awans zawodowy absolwenta studium?

Pytanie :
W związku z odpowiedzią na zapytanie czytelniczki dot. „Probl. Prawnych bibl. uczel.” (Bibliotekarz 2010 nr 11 s. 38 – 39) powołano się na rozporządzenie Min. Kul. i Sztuki z 9 marca 1999, w którym m.in jest mowa o możliwościach awansu zawodowego na stanowisko starszego bibliotekarza absolwenta studium bibliotekarskiego, w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia są wymienione szkoły, i teraz pytanie czy ukończenie dwuletniego Policealnego Studium Informacji, Archiwistyki i Księgarstwa w Warszawie (tzw. PSIAK-a) na kierunku informacja naukowa, techniczna i ekonomiczna i posiadanie świadectwa maturalnego również uprawnia do awansu, w załączniku każdy z tych kierunków jest potraktowany oddzielnie – stąd moje wątpliwości. Jeżeli rozporządzenie daje mi możliwość takiego awansu, to czy powinnam dodatkowo odbyć praktyki w inne bibliotece? Mój staż pracy to 17 lat, podczas którego gromadziłam wydawnictwa zwarte, prowadziłam obsługę czytelników w Czytelni Ogólnej, obecnie gromadzę wydawnictwa ciągłe (przygotowuję przetargi), udostępniam czasopisma w Czytelni Czasopism, prowadzę przysposobienie biblioteczne, rozliczam faktury, staram się modyfikować katalog pełnię w magazynie bibliotecznym. Uprzejmie proszę o pisemną odpowiedź, abym mogła podjąć starania, bądź nie.

Odpowiedź :
1) ukończenie Policealnego Studium Informacji, Archiwistyki i Księgarstwa jest równoznaczne z ukończeniem studium bibliotekarskiego, w rozumieniu ust. 2 pkt 5 części A załącznika 2 do rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z 9 marca 1999r w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji (Dz. U. Nr 41, poz. 419), tym samym jego ukończenie spełnia wymogi kwalifikacyjne do zatrudnienia na stanowisku starszego bibliotekarza w bibliotece publicznej. Jednakże jest to niewystarczające do objęcia tego stanowiska w bibliotece szkoły wyższej;
2) wobec pracowników bibliotek uczelnianych należy stosować wymagania kwalifikacyjne przewidziane w rozporządzeniu Ministra. Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 grudnia 2006r w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej,
3) wobec braku zakazu, dwutygodniowa praktyka specjalistyczna warunkująca zatrudnienie na stanowisku starszego bibliotekarza może zostać odbyta w macierzystej bibliotece naukowej.

Czytelniczka zadając powyższe pytanie powołuje przepisy rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 marca 1999r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji (Dz. U. Nr 41, poz. 419). Zgodnie z pozycją 3 części 2 – Pracownicy Służby bibliotecznej załącznika nr 1 do powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki starszy bibliotekarz obowiązany jest posiadać następujące kwalifikacje zawodowe : 1) wykształcenie wyższe bibliotekarskie lub wykształcenie wyższe odpowiadające profilowi biblioteki, wykonywanej oraz 2 lata stażu zawodowego albo 2) wyższe zawodowe bibliotekarskie lub wyższe zawodowe odpowiadające profilowi biblioteki, wykonywanej specjalności oraz 3 lata stażu zawodowego albo 3) studium bibliotekarskie oraz 4 lata stażu zawodowego.
W załączniku nr 2 – Wykaz szkół wyższych, szkół i innych form kształcenia, których ukończenie uznaje się za wykształcenie bibliotekarskie i przygotowanie pedagogiczne, Minister Kultury i Sztuki określił jakie wykształcenie uznawane jest za bibliotekarskie w rozumieniu wymagań kwalifikacyjnych wskazanych w załączniku nr 1 rozporządzenia. I tak zgodnie z częścią A, ust. 2 pkt 5 za wykształcenie określone jako studium bibliotekarskie (wykształcenie równorzędne) uznaje się ukończenie : „policealnego studium archiwistyki, policealnego studium dokumentacji i informacji naukowej, policealnego studium księgarskiego, pod warunkiem posiadania świadectwa maturalnego”.

Zważyć należy, iż prawodawca w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 posłużył się dwoma sposobami określenia wykształcenia bibliotekarskiego :
1) poprzez indywidualne wskazanie poszczególnej uczelni czy szkoły podając jej nazwę oraz
2) poprzez rodzajowe wskazanie kierunku kształcenia.
Oczywistym jest moim zdaniem, iż w omawianym przypadku mamy do czynienia z drugą formą wskazania podania sposobu uzyskania wymaganego wykształcenia. Tym samym w tym przypadku istotnym dla uznania kwalifikacji zawodowych jest nie ukończenie indywidualnie wskazanej uczelni czy szkoły ale odpowiedniego kierunku kształcenia. Uważam, iż znaczenie ma kierunek kształcenia, a nie nazwa szkoły, w której zdobywa się kwalifikacje. Wobec powyższego ukończenie przez Czytelniczkę Policealnego Studium Informacji, Archiwistyki i Księgarstwa oraz posiadanie świadectwa maturalnego należy traktować, jako spełnienie wymogów określonych w ust. 2 pkt 5 części A załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 marca 1999r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji (Dz. U. Nr 41, poz. 419).

Czytelniczka odwołuje się do tekstu Lucjana Bilińskiego zamieszczonego w nr 11 Bibliotekarza z 2010r, w którym słusznie zauważa, że rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 mają 2005r w sprawie kwalifikacji zawodowych, jakie powinna posiadać osoba zatrudniona na stanowisku kustosza bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty (Dz. U. Nr 101, poz. 844) zostało uchylone wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005r Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.). Z powyższej konstatacji autor wysnuwa twierdzenie, iż „Formalnie istnieje, w odniesieniu do bibliotek uczelnianych luka prawna w zakresie awansowania tej grupy bibliotekarzy.”. L. Biliński powyższą lukę proponuje wypełnić zastosowaniem powołanego rozporządzenia. Ministra Kultury i Sztuki w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji. Niestety nie mogę podzielić cytowanego poglądu, albowiem nie sposób pominąć regulacji zawartej w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 grudnia 2006r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz. U. Nr 251, poz. 1852 ze zm.). Powołane rozporządzenie w sposób odrębny określa kwalifikacje zawodowe wymagane na stanowisku starszego bibliotekarza (i starszego dokumentalisty. Zgodnie z ust. 2 załącznika nr 4 – „Kwalifikacje pracowników na stanowisku kustosza bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty” na stanowisku starszego bibliotekarza może być zatrudniona osoba, która posiada :
1) ukończone studia wyższe;
2) ukończone studia podyplomowe z zakresu bibliotekoznawstwa lub informacji naukowej;
3) 6 – letni staż pracy w bibliotece naukowej;
4) co najmniej 2 – tygodniową praktykę specjalistyczną w bibliotece naukowej, potwierdzoną zaświadczeniem o jej ukończeniu.

Powyższe warunki muszą być spełnione łącznie, wyjątkiem jest odstąpienie przez prawodawcę od konieczności ukończenia studiów podyplomowych z zakresu bibliotekarstwa lub informacji naukowej w przypadku absolwentów kierunku studiów wyższych informacja naukowa i bibliotekoznawstwo oraz osób posiadających stopień naukowy (ust. 3 załącznika nr 4 do rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Uważam, iż wymogi kwalifikacyjne zamieszczone w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w odniesieniu do starszych bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach szkół wyższych należy traktować jako szczególne w stosunku do odpowiednich przepisów rozporządzenia Ministra Kultury i Sztuki w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji. Powyższe twierdzenie o szczególnym charakterze regulacji rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest oparte na oczywistym fakcie, iż przepisy tego rozporządzenia dotyczą wyłącznie starszych bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach szkół wyższych, natomiast rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki dotyczy wszystkich bibliotekarzy, a co za tym idzie mają one charakter ogólny. Tym samym na zasadzie lex specialis derogat legi generali (przepis szczególny wyłącza zastosowanie przepisu ogólnego) przepisy rozporządzenia Ministra. Kultury i Sztuki nie mają zastosowania do określania wymogów kwalifikacyjnych starszych bibliotekarzy zatrudnionych w bibliotekach uczelnianych.
Reasumując, niestety do zatrudnienia na stanowisku starszego bibliotekarza w bibliotece publicznej szkoły wyższej nie jest wystarczające ukończenie studium bibliotekarskiego i posiadanie świadectwa maturalnego, koniecznym jest ukończenie studiów wyższych oraz spełnienie pozostałych, wcześniej wymienionych warunków. Natomiast opisane w pytaniu kwalifikacje zawodowe na pewno uprawniają Panią do zatrudnienia w bibliotece publicznej na stanowisku starszego bibliotekarza.

Odnosząc się do drugiego zagadnienia poruszonego w postawionym pytaniu: konieczności odbycia co najmniej 2 – tygodniowej praktyki specjalistycznej w bibliotece naukowej innej niż macierzysta w celu uzyskania awansu zawodowego na stanowisko starszego bibliotekarza, zauważyć należy, że taki wymóg nie został wprowadzony w analizowanym przepisie. Jak już wyżej wskazałem ust. 2 pkt 4 załącznika nr 4 (Kwalifikacje pracowników na stanowisku kustosza bibliotecznego, starszego bibliotekarza i starszego dokumentalisty) do rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego stanowi jedynie o konieczności odbycia co najmniej 2 – tygodniowej praktyki specjalistycznej w bibliotece naukowej, potwierdzonej zaświadczeniem o jej ukończeniu. W przeciwieństwie do praktyki niezbędnej do zatrudnienia na stanowisku kustosza bibliotecznego prawodawca nie zawarł takiego wymogu odnośnie starszego bibliotekarza. Określając wymagania niezbędne w przypadku kustosza bibliotecznego Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ust. 1 pkt 4 powołanego załącznika wprost wskazał na konieczność odbycia co najmniej miesięcznej praktyki specjalistycznej w innej, poza macierzystą, bibliotece naukowej, potwierdzonej zaświadczeniem o jej ukończeniu. Nic nie stało na przeszkodzie, aby pracodawca również w stosunku do stanowiska starszego bibliotekarza wprowadził wymóg odbycia praktyki specjalistycznej w innej niż macierzysta bibliotece naukowej. Skoro zaś tego nie wprowadził – to zgodnie z podstawową zasadą wykładni prawa: racjonalności prawodawcy – przyjąć należy, iż uczynił to celowo. Tym samym należy uznać, iż co najmniej 2 – tygodniową praktykę specjalistyczną wymaganą do zatrudnienia na stanowisku starszego bibliotekarza można odbyć w macierzystej bibliotece naukowej.

Opracował: Jan Ciechorski