70 rocznica śmierci Mieczysława Rulikowskiego

14 stycznia 2021 r. mija 70. rocznica śmierci Mieczysława Rulikowskiego (1881-1951), przewodniczącego Związku Bibliotekarzy Polskich (ZBP) w latach: 1917-1919 i 1920-1922. Poza księgoznawstwem zajmował się też księgarstwem, statystyką wydawniczą, drukarstwem, bibliofilstwem oraz teatrologią.

W latach 1907-1909 w paryskiej Sorbonie  uczęszczał na wykłady Charlesa Morteta z zakresu  bibliografii, obejmującej wówczas wiedzę o spisach, historię książki oraz administrowanie biblioteką. Od Morteta przejął ideę utworzenia organizacji, skupiającej wszystkich bibliotekarzy w podzielonym rozbiorami kraju. W 1915 r. był w grupie inicjującej powstanie Wydziału Bibliotecznego w ramach warszawskiego Towarzystwa Miłośników Historii, został też zastępcą przewodniczącego. W latach 1916-1917 wykładał księgoznawstwo w Towarzystwie Kursów Naukowych, wznawiając od czasów Karola Estreichera, księgoznawstwo jako osobną naukę. Jego wstępny wykład Zakres i zadania księgoznawstwa został opublikowany w 1916 r.

W 1917 r. znalazł się w zespole przygotowującym projekt utworzenia Związku Bibliotekarzy Polskich. Został członkiem zarządu oraz przewodniczącym sekcji bibliograficznej. W grudniu 1917 r., po śmierci pierwszego prezesa ZBP Ignacego Tadeusza Baranowskiego, został wybrany na jego następcę. Miał już doświadczenia bibliotekarskie z lat 1916-1917 kiedy porządkował zbiory Warszawskich Teatrów Rządowych (WTR) i opracowywał koncepcję oraz statut przyszłej biblioteki teatrologicznej. Zajmował się też historią zbiorów polskich.

W czasie jego pierwszej kadencji jako prezesa ZBP trwały prace organizacyjne, powstały nowe koła, m.in. we Lwowie, Łodzi i Krakowie. Organizowano dokształcanie, pracowano nad instrukcją jednolitego tworzenia katalogów alfabetycznych w bibliotekach. Druga kadencja Rulikowskiego przypadła na czas wojny polski-bolszewickiej. Aktywność ZBP została znacznie ograniczona. Osiągnięciem organizacji było przedstawienie w 1921 r. w Sejmie pierwszego projektu ustawy bibliotecznej.

Od 1923 r. wycofał się z działalności związkowej i zainteresowań bibliotekarskich. Do tematyki tej powrócił w latach 1935-1936, wydając dwie publikacje: Księgoznawstwo. Przeszłość oraz stan obecny wiedzy o książce i nowe w niej kierunki (1935 r.) oraz Vers une nouvelle méthode de statistique des imprimés (1936). Brał czynny udział w IV Zjeździe Bibliotekarzy Polskich oraz IX Konferencji Międzynarodowego Komitetu Bibliotek (Warszawa, 1936 r.). Był redaktorem publikacji związanych z bibliotekarstwem oraz teatrologicznych. Zgromadził bogaty księgozbiór z zakresu bibliologii, którego część trafiła do Biblioteki Narodowej w Warszawie.
                                                                                                            H. Ł.
Zob. też:
Łaskarzewska Hanna: Mieczysława Rulikowskiego (1881-1951) życie dla teatru z książką w tle. W: Wielcy nieobecni. Pierwsze generacje liderów Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Warszawa: SBP, 2019, s. 43-88
Kubów Stefan: Mieczysław Rulikowski. W: Sylwetki polskich bibliologów. Wrocław: Ossolineum, 1983, s. 76-93
Muszkowski Jan: Teatr i książka. Ze wspomnień o Mieczysławie Rulikowskim. „Pamiętnik Teatralny” 1952, z.2/3, s. 414-420