55 rocznica śmierci Stanisława Lisowskiego

5 października 2019 r. minęła 55 rocznica śmierci Stanisława Lisowskiego (1880-1964), wieloletniego pracownika bibliotek w Petersburgu, Wilnie i Toruniu. Urodził się w Wilnie, od 1900 r. studiował prawo na Uniwersytecie Petersburskim, a jako wolny słuchacz filozofię, psychologię i filologię słowiańską oraz językoznawstwo. Jego mentorami byli wybitni uczeni: m.in.: Stanisław Ptaszycki, Jan Baudouin de Courtenay i Aleksiej Szachmatow.

W 1911 r., jako student, rozpoczął pracę w Oddziale Słowiańskim petersburskiej Biblioteki Akademii Nauk (BAN). Interesował się bibliotekarstwem, bibliografią i historią książki. Był aktywnym członkiem Koła Bibliografów oraz Rosyjskiego Towarzystwa Bibliograficznego, gdzie wygłaszał prelekcje o polskim bibliotekarstwie. Wspólnie z Zygmuntem Mocarskim pracował nad teorią księgoznawstwa jako samodzielnej nauki, idąc w ślady rosyjskich badaczy: Aleksandra Łowiagina i Mikołaja Lisowskiego. W 1912 r. zwiedzał biblioteki w Bułgarii i w Serbii. W 1913 r. BAN wysłała go do Moskwy na kurs bibliotekarski. Po jego zakończeniu prowadził podobne szkolenia dla petersburskich bibliotekarzy.

W 1915 r. BAN wydała jego pracę: Pol’skaja literatura, istoria i drevnosti w 1912-1913 godach, przygotowaną na podstawie wcześniejszych badań. W 1916 r. wydał publikację o znanym bibliografie i księgoznawcy rosyjskim Bogdanie Bodnarskim (koledze szkolnym Edwarda Chwalewika), twórcy i pierwszym dyrektorze Knižnoj Palaty (Izby Książki). W latach 1916-1922 był nauczycielem w polskiej szkole i udzielał prywatnych lekcji.

W latach 1922-1927 pracował w Archiwum Państwowym w Lublinie. Oddelegowany jako ekspert i pełnomocnik Delegacji Polskich do prac rewindykacyjnych w Leningradzie wyszukiwał m.in. inkunabuły o polskiej proweniencji („Przewodnik Bibliograficzny”, 1916, nr 6). Zachował wiele kopii dokumentów dotyczących pertraktacji o zwroty zbiorów bibliotecznych. W latach 1928-1945 pracował w Uniwersyteckiej Bibliotece Publicznej w Wilnie jako kustosz starych druków i cymeliów, czasowo był jej wicedyrektorem. Sporo publikował, np. o historii Biblioteki i jej zbiorach, o zachowanych w Wilnie fragmentach zbiorów królewskich Wazów i Zygmunta Augusta. Był też aktywnym członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich, wykładał na kursach dla bibliotekarzy, organizował szereg wystaw.

W 1945 r. przeniósł się do Torunia. Początkowo (1 IV-30 IX) był wicedyrektorem Książnicy Miejskiej, następnie kustoszem i kierownikiem do 1958 r. utworzonego przez siebie Oddziału Starych Druków Biblioteki Uniwersyteckiej Mikołaja Kopernika (BUMK). Stworzył księgozbiór podręczny, wydzielił stare druki ze zbiorów zabezpieczonych, przygotował zasady ich opracowywania, opracował polonika XVI w. W 1964 r. wydał spis posiadanych przez BUMK inkunabułów. W latach 1947-1950 był prezesem toruńskiego Towarzystwa Bibliofilów, autorem wspomnień o Z. Mocarskim. Posiadał bogaty księgozbiór (5 tys. egz.) i ponad 3 tys. ekslibrysów. Odznaczono go m.in.: Medalem Niepodległości (1938), Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury (1948), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1958).

H. Ł.

Zob. też:
Przybyszewski Krzysztof: Stanisław Lisowski – bibliotekarz, archiwista, kustosz Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. W: Kustosze zbiorów specjalnych. Warszawa: SBP, 2004, s. 32-36 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 8)
Stanisław Lisowski (1947-1950). http://www.bibliofile.torun.pl... [dostęp: 28 września 2019]