80 rocznica śmierci Antoniego Stolarskiego

2 kwietnia 2023 r. mija 80 rocznica śmierci Antoniego Stolarskiego (1904-1943), jednej z największych nadziei polskiego bibliotekarstwa okresu międzywojennego. Pełen pomysłów na ożywienie czytelnictwa wśród młodzieży szkolnej i zapewnienia im szerokiego dostępu do książek, stworzenia sieci bibliotek pedagogicznych, sprawny organizator i społecznik, był także aktywnym członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich.

W 1927 r. podjął pracę w Bibliotece Narodowej. W 1936 objął kierownictwo Biblioteki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i prowadził ją do września 1939 r. Nawiązał współpracę z bibliotekami terenowymi Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego. Współpracował z bibliotekami szkolnymi zaopatrując je w komplety niezbędnych książek.

Po wybuchu II wojny światowej zabezpieczył inwentarze i dokumenty biblioteki ministerialnej. W lipcu 1940 r. rozpoczął pracę w Oddziale II (Biblioteka Narodowa) powołanej przez Niemców Biblioteki Państwowej. Był najbardziej zaufanym współpracownikiem Józef Grycza (kierownika Oddziału II).

Do końca kwietnia 1941 r. kierował zespołem pracowników, którzy zabezpieczali księgozbiory skonfiskowane i opuszczone. Rozpoczął na szeroką skalę ich udostępnianie na potrzeby szkolnictwa konspiracyjnego w Generalnym Gubernatorstwie oraz terenach wcielonych do Rzeszy. Zaopatrywał też komórki wojskowe Armii Krajowej w publikacje szkoleniowe dotyczące walki zbrojnej. Działając w konspiracji został zadenuncjowany i zwolniony z pracy od 1 maja 1941 r. Aresztowano go 6 listopada 1942 i wywieziono do obozu na Majdanku, gdzie zmarł 2 kwietnia 1943 r.

W latach 1938-1942 był przewodniczącym Koła Warszawskiego ZBP oraz członkiem Rady ZBP, w czerwcu 1939 został jej I wiceprzewodniczącym. 26 sierpnia 1939 r. zwołał ostatnie przedwojenne  zebranie Koła Warszawskiego, m.in. w sprawie zabezpieczania zbiorów. W czasie okupacji zorganizował dwa zebrania (1940, 1941) warszawskich członków ZBP. 

H. Ł.

Zob. też:

Assbury Edward: „Wszystko co czynił, czynił z pasją” – Antoni Stolarski. W: Z książką do ludzi, Warszawa: SBP, 1992, s. 71-80 (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 2) 

Assbury Edward: Losy księgozbiorów warszawskich zabezpieczonych w Bibliotece Narodowej w latach 1940-1944. W: Walka o dobra kultury. Warszawa 1939-1945. T. 1. Warszawa, 1970, passim.