Targi Dziedzictwo - tam, gdzie nowe technologie wpisują się w historię

Dobiegły końca 4. Targi Konserwacji i Restauracji Zabytków oraz Ochrony, Wyposażenia Archiwów, Muzeów i Bibliotek DZIEDZICTWO, które trwały od 5 do 7 października. Wydarzenie było bogate w merytoryczne dyskusje oraz wykłady poświęcone ochronie dziedzictwa narodowego. 74 wystawców z Francji, Niemiec, Włoch i Polski zaprezentowało ofertę, która ukazała najnowsze trendy oraz narzędzia i technologie wykorzystywane w służbie zabytków. Targi, które odbyły się w Centrum Targowo-Kongresowym MT Polska w Warszawie, odwiedziło niemal 2000 osób.

Targi Dziedzictwo to najważniejsze w Polsce spotkanie profesjonalistów działających na rzecz ochrony dorobku narodowego. Oficjalnego otwarcia targów i przecięcia wstęgi dokonali: Tadeusz Deszkiewicz, doradca prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezes zarządu Radia Dla Ciebie; Barbara Jezierska, Mazowiecka Wojewódzka Konserwator Zabytków, Halina Landecka, była Lubelska Wojewódzka Konserwator Zabytków oraz Jego Ekscelencja Michał Janocha, biskup pomocniczy Archidiecezji Warszawskiej, Przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski.

Podczas inauguracji Jego Ekscelencja Wiesław Alojzy Mering, biskup Diecezji Włocławskiej, były przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski otrzymał nagrodę Conservator Ecclesiae, ustanowioną przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków i wręczaną jako wyraz uznania zasług na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa sakralnego.

Z kolei Urszula Potęga, prezes firmy MT Targi Polska, w podziękowaniu za zaangażowanie w Ogólnopolskie Dni Konserwatorskie, Targi Dziedzictwo oraz osobisty wkład w ratowanie dziedzictwa w Polsce, wręczyła wyróżnienia Grand Prix Jego Ekscelencji Wiesławowi Alojzemu Meringowi oraz Halinie Landeckiej.

Dziedzictwo w dobie nowych technologii

Na targach uwagę przyciągała oferta z zakresu nowych technologii, w tym m.in. multimediów, aplikacji mobilnych oraz specjalistycznego sprzętu. Premierę miało urządzenie Leia K42 umożliwiające pokazywanie obrazów w powietrzu na mgle. Inny model z kolei wyświetlał postaci np. średniowiecznego rycerza, Alberta Einsteina lub Marii Skłodowskiej-Curie, którzy bezpośrednio nawiązywali kontakt ze zwiedzającym.

Muzea poszukują różnych metod dotarcia do zwiedzających i ciekawych form przekazu, dlatego proponowane przez naszą firmę urządzenia doskonale wpisują się w te potrzeby – mówił Marcin Panek, współzałożyciel firmy Leia.

Osoby poszukujące odpowiedniego sprzętu technologicznego do pracowni konserwatorskich czy laboratoriów z zaciekawieniem przyglądały się wysokiej jakości mikroskopom stereoskopowym, niezwykle zaawansowanemu cyfrowemu mikroskopowi 3D Hirox oraz drukarce 3D.

Skanowanie metodą 3D jest coraz chętniej wykorzystywane przy rekonstrukcji wielkoformatowych rzeźb oraz detali historycznych – mówił Andrzej Paśniewski z Get Models Now. – Główne zalety to szybkość pracy i dokładność rekonstrukcji, która pozwala na odwzorowanie każdego ubytku, co jest niemożliwe dla rzeźbiarza wykonującego prace dłutem – tłumaczył.

Interesującą aplikację będącą przewodnikiem po muzeum prezentowała firma QR Tag.

Dzięki naszej aplikacji można udostępnić użytkownikowi treści dotyczące wystawy w bardzo prosty sposób. Wykorzystujemy m.in. QR kody, a także beacony. Warto dodać, że aplikacja jest również przystosowana dla osób niepełnosprawnych. Zarządzający ma z kolei dostęp do intuicyjnego panelu administracyjnego, może kreować wygląd aplikacji i ma wgląd do rozbudowanych statystyk. Zaletą aplikacji jest również to, że działa offline – mówiła Natalia Pawlicka, manager z firmy QR Tag.

Firma TP Teltech oferowała z kolei nowoczesne systemy monitoringu pożarowego oraz wizyjnego zabytków, obiektów muzealnych i sakralnych.

Analityka obrazu w czasie rzeczywistym pozwala na poszerzenie funkcjonalności systemu kamer już zainstalowanego w obiekcie. Możliwe staje się określenie liczby osób odwiedzających wystawę, tego, czy przestrzegany jest zakaz dotykania eksponatu, a nawet jakie jest zainteresowanie poszczególnymi obiektami. Oferujemy klientom najnowocześniejsze rozwiązania w tym zakresie, które są jeszcze mało znane w Polsce – przekonywał Piotr Święszkowski, ekspert sprzedaży ds. kluczowych klientów.

Trudno było przejść obojętnie obok technologii Virtual Reality. Za pomocą okularów, dwóch odbiorników i manipulatorów wykorzystywanych w grach komputerowych zwiedzający przenosili się do rzeczywistych obiektów architektonicznych.

Zostały one przez nas zinwentaryzowane metodą skanowania laserowego 3D lub fotogrametrii cyfrowej. Rozwiązanie to może być wykorzystane do wirtualnego zwiedzania muzeum czy zabytkowych miejsc niedostępnych już dla turystów – mówił Marcin Laskowski, kierownik projektów z firmy 3Deling.

Utrwalić dziedzictwo

Oferta wystawców Targów Dziedzictwo dedykowana konserwatorom, archiwistom, muzealnikom, bibliotekarzom oraz pozostałym przedstawicielom branży spełniła oczekiwania, a atmosfera skłaniała do rozmów biznesowych.

Jesteśmy na targach od początku, spotykamy się tu z naszymi klientami oraz poznajemy nowych. To profesjonalna impreza o randze międzynarodowej i z pewnością weźmiemy udział w kolejnych edycjach – mówił Krzysztof Buczek, dyrektor zarządzający firmy Mikrofilm-Service, na stoisku której zachęcano do skorzystania z usług skanowania, archiwizacji i digitalizacji zbiorów.

Zadowolenia z obecności na targach nie krył również Roberto Borraccino, prezes włoskiej firmy Tema Sistemi, która oferuje m.in.: instalacje na mgłę wodną Aquatech, szafki hydrantowe czy gaśnice wpisujące się we wnętrza budynków historyczno-kulturalnych, sakralnych oraz muzeów.

Nawiązaliśmy tu dobre kontakty. Poszukujemy dystrybutorów, gdyż zamierzamy rozszerzyć działalność na polskim rynku i uznaliśmy, że Targi Dziedzictwo to odpowiednie miejsce – wyjaśnił.

Zwiedzający mieli do wyboru również szereg tradycyjnych rozwiązań w postaci gablot, ścianek wystawienniczych i ekspozycyjnych, opakowań archiwizacyjnych czy regałów do archiwów i bibliotek z napędem mechanicznym i elektrycznym.

Nasz produkt to w 100% polska myśl i wykonanie. Każdą głębokość i długość półki oraz materiał wykończenia jesteśmy w stanie dopasować do potrzeb zamawiającego – mówił Leszek Leszman, dyrektor budmax REGAŁY.

Liczną grupę wystawców tworzyły firmy działające przy konserwacji i restauracji zabytków.

Zajmujemy się kompleksowym prowadzeniem prac konserwatorskich, posiadamy uprawnienia, wiedzę, doświadczenie i potencjał do podejmowania dużych zadań w obiektach zabytkowych z różnych okresów – mówił Piotr Białko z Firmy Konserwatorskiej Piotr Białko.

Zwiedzający mogli porozmawiać z konserwatorami, posłuchać o technikach wykorzystywanych przy renowacji Madonny Malborskiej oraz obejrzeć najświeższe prace Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji Dzieł Sztuki. Profesor Andrzej Koss, dyrektor Instytutu, zwrócił uwagę, że konserwacja to również odpowiedni dobór materiałów.

Dobrze zrealizowany proces konserwatorski utrzymuje się od 15 do 30 lat, tańsze zamienniki skrócą ten czas do granic trwałości materiałów, czyli maksymalnie 5-10 lat – mówił, a kolejne rozmowy z wystawcami potwierdzały te słowa.

W Polsce jest bardzo wielu producentów farb, ale w konserwacji historycznych obiektów zabytkowych stosowane są produkty tylko kilku znaczących firm, w tym naszej. Podstawą jakości naszych farb są mineralne składniki: krzemianowe spoiwo, które zapewnia doskonałe powiązanie z podłożem oraz mineralne pigmenty, które charakteryzują się wysoką odpornością na działanie światła. Dodatkowo farby mineralne wyróżniają się bardzo wysoką paroprzepuszczalnością oraz matowym wyglądem – wyjaśniał Wojciech Laska, prezes zarządu KEIM Farby Mineralne.

Zainteresowaniem cieszyło się również stoisko Departamentu Funduszy i Spraw Europejskich Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, gdzie udzielano informacji na temat możliwości uzyskania dofinansowania z Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 oraz funduszy norweskich i EOG.

Środki mogą być przeznaczone na różne cele, począwszy od rewitalizacji poprzez konserwację różnych obiektów na promowaniu kultury skończywszy. Wszystko zależy od kreatywności beneficjentów – mówili obecni na stoiku pracownicy Departamentu Funduszy i Spraw Europejskich.

W trosce o bezpieczeństwo dziedzictwa narodowego

Program merytoryczny targów podzielony był na dwa bloki: „Ogólnopolskie Dni Konserwatorskie: teoria a praktyka” oraz „Ochrona zbiorów muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych”. Zainteresowanie wykładami było bardzo duże, a podczas wielu sesji sale wypełnione do ostatniego miejsca.

Wiele uwagi poświęcono tematom związanym z bezpieczeństwem. Krzysztof Sałaciński, prezes Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy, podkreślał, że konieczna jest zmiana świadomości na temat postrzegania bezpieczeństwa dziedzictwa kulturowego.

Na Targach Dziedzictwo chcemy zacząć ogólnopolską dyskusję dotyczącą nowych zasad i form ochrony dziedzictwa na wypadek szczególnych zagrożeń. Potem powinna być ona kontynuowana w dyskusjach środowiskowych – mówił Krzysztof Sałaciński.

Prelegent podkreślił również wagę opracowania profesjonalnego systemu ćwiczeń i szkoleń oraz intensywniejszego współdziałania różnych podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo dziedzictwa kulturowego.

Równie duży nacisk na kwestie bezpieczeństwa kładł st. bryg. Andrzej Dobrzeniecki, zastępca naczelnika Wydziału ds. Szkoleń i Ćwiczeń Obrony Cywilnej w Biurze ds. Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej Państwowej Straży Pożarnej. Podkreślał on, że targi są ważnym miejscem do popularyzacji wiedzy o zadaniach Państwowej Straży Pożarnej w sytuacjach zagrożeń obiektów zabytkowych, a także zadań Szefa Obrony Cywilnej Kraju wynikających z realizacji postanowień konwencji genewskich.

Obecność Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej oraz innych jednostek na Targach Dziedzictwo ma na celu przede wszystkim uświadamianie zarządcom obiektów zabytkowych i muzealnych, kustoszom, muzealnikom czy archiwistom, jak ważną rolę w ochronie zabytków i dóbr kultury pełnimy – tłumaczył. – Do zadań Rady Programowej ds. Ochrony Dóbr Kultury przed Nadzwyczajnymi Zagrożeniami przy Komendancie Głównym należy m.in. inicjowanie, organizowanie i koordynacja różnorodnych działań związanych z ochroną dóbr kultury i dziedzictwa kulturowego. W praktyce organizowane są szkolenia i konferencje, podczas których przedstawiamy rozwiązania prawne, organizacyjne czy techniczne, a także dzielimy się doświadczeniami i upowszechniamy wiedzę o kulturowym dziedzictwie Polski – dodał Andrzej Dobrzeniecki.

Ważną rolę targów w wymianie doświadczeń podkreśliła również Ewa Potrzebnicka, pełnomocnik ds. narodowego zasobu bibliotecznego Biblioteki Narodowej w Warszawie. Zwróciła uwagę na to, że konferencje to również okazja do rozpowszechniania standardów myśli konserwatorskiej i metodologii w środowisku konserwatorskim działającym w polskich bibliotekach.

Na konferencjach przedstawiciele mniejszych bibliotek mogą poznać konkretne rozwiązania problemów, z którymi na co dzień się borykają. Biblioteka Narodowa posiada największą pracownię konserwatorską, która jest dla nich punktem odniesienia. Przedstawiciele mniejszych placówek mogą skorzystać ze szkoleń, które oferuje Instytut Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych, bezpośrednio z naszej pomocy podczas konferencji, konserwatorskiego bloga „Dobre zachowanie” lub publikacji Biblioteki Narodowej – potwierdziła.

Konserwator w sercu prac

Współpraca konserwatora z profesjonalistami innych specjalności jest wpisana w codzienną pracę. Od dobrej kooperacji zależy sukces zachowania dorobku poprzednich pokoleń. Jednym z obszarów, który wymaga szczególnej współpracy jest praca przy zabytkach sakralnych. Jak mówił Ryszard Mikliński, były generalny konserwator zabytków, stanowią one większość wpisów w rejestrze zabytków, a obejmują nie tylko te będące w gestii Kościoła Katolickiego, ale także Kościoła Prawosławnego, Mariawitów czy Gminy Żydowskiej.

Zabytki sakralne wymagają szczególnej współpracy świeckich służb konserwatorskich z diecezjalnymi. Są to konserwacje trudne, wymagają szczególnego nadzoru i specjalistycznego wykonania. Jednocześnie są bardzo kosztowne. Należy pamiętać, że mamy do czynienia nie tylko z nieruchomościami, ale także zabytkami ruchomymi. To powoduje, że stopień trudności wzrasta – podkreślił Ryszard Mikliński. Dodał też, że równie istotna jest współpraca urzędu konserwatorskiego z archeologami, która pozwala na właściwe zabezpieczenie śladów przeszłości.

Dużym zainteresowaniem cieszył się panel zorganizowany przez Stowarzyszenie Architektów Polskich, w którym udział wzięli konserwatorzy dzieł sztuki, architekci oraz wojewódzcy konserwatorzy zabytków: arch. Barbara Jezierska (Mazowiecka WKZ) i dr arch. Jan Janczykowski (Małopolski WKZ). Blisko stu uczestników wysłuchało wystąpień na temat współpracy architektów z konserwatorami, podczas których zaprezentowane zostało spojrzenie wszystkich przedstawicieli procesu inwestycyjnego w obiekcie zabytkowym: architektów-projektantów realizacji, autorów programów konserwatorskich, wykonawców oraz przedstawicieli służb konserwatorskich, a także inwestora. Jak powiedziała dr arch. Marta A. Urbańska, pełnomocnik Zarządu Głównego SARP ds. dziedzictwa historycznego, organizująca panel wraz z arch. Markiem Szeniawskim, Sekretarzem Generalnym SARP, podczas dyskusji architekci podnosili problemy biurokratyzacji i długości procedury uzyskiwania pozwoleń, niejasności i niespójności prawa w zakresie ochrony zabytków.

Konserwatorzy wojewódzcy wskazywali natomiast, że wyzwaniem w ich pracy są problemy wynikające z procedur wpisów do rejestrów zabytków oraz niedoinwestowanie służb konserwatorskich. Niemniej jednak doceniana jest możliwość stałych konsultacji i uzgodnień między specjalistami, a współpraca architekta z konserwatorem urzędowym oraz z wykonawcami specjalistycznych prac konserwatorskich postrzegana jest generalnie pozytywnie – dodała. – Bardzo się cieszymy, że podczas takich okazji jak Targi Dziedzictwo odbywa się profesjonalna debata, która jest istotna dla dalszego rozwoju kultury projektowej i realizacyjnej – podsumowała.

Lekcja historii

Targi Dziedzictwo to również ciekawa lekcja historii. Emitowany trzeciego dnia film pt. „Pamięć Polski” w ciągu 20 minut oprowadził widzów po zabytkach piśmiennictwa symbolizujących kluczowe momenty historii naszego państwa. Z kolei wystawa Międzywydziałowego Instytutu Konserwacji Dzieł Sztuki prezentowała techniki konserwacji tkanin archeologicznych stosowane na fragmentach odnalezionych w kaplicy Św. Anny w Zamku w Malborku oraz na przykładach zabytkowych chorągwi i sztandarów Związku Polaków w Niemczech.

Na Targach Dziedzictwo prezentowane były dwie wystawy poświęcone architekturze sakralnej, a kilkanaście kroków, które trzeba było przejść wzdłuż wystawy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz Archiwum Państwowego w Warszawie pt. „A jednak jest Warszawa”, umożliwiło poznanie tragicznej historii stolicy podczas II wojny światowej. Zupełnie inne spojrzenie na miasto można było uzyskać przyglądając się wyjątkowej ekspozycji „Elizeum - podziemny salon księcia, dla przyjaciół i pięknych pań” przygotowanej przez Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków. Brak pełnych informacji dotyczących detali architektonicznych tego miejsca stawia przed historykami i konserwatorami zastanawiającymi się nad rekonstrukcją wystroju pytanie: co jest ważniejsze - wrażenie estetyczne czy prawda historyczna? Być może kolejna edycja Targów Dziedzictwo, która odbędzie się w dniach 4-6 października 2017 roku, pozwoli poznać odpowiedź.

Organizatorzy oraz patroni honorowi Targów Dziedzictwo

Organizatorem targów była firma MT Targi Polska wraz z partnerami: Polskim Komitetem Błękitnej Tarczy, Stowarzyszeniem Starożytników, Stowarzyszeniem Konserwatorów Zabytków, Stowarzyszeniem Architektów Polskich, Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz firmą Archaios. Targi zostały objęte patronatem honorowym: Małgorzaty Kidawy-Błońskiej - wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, prof. dr. hab. Wojciecha Fałkowskiego - podsekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej, dr. Wojciecha Woźniaka - Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, Adama Struzika - marszałka województwa mazowieckiego, Hanny Gronkiewicz-Waltz - prezydent m.st. Warszawy, ks. bp. Michała Janochy - biskupa pomocniczego Archidiecezji Warszawskiej, przewodniczącego Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski, ks. bp. Wiesława Alojzego Meringa - biskupa Diecezji Włocławskiej, byłego przewodniczącego Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski, Jego Eminencji Wielce Błogosławionego Sawy - prawosławnego Metropolity Warszawskiego i całej Polski, dr. Tomasza Makowskiego - dyrektora Biblioteki Narodowej, nadbryg. mgr. inż. Leszka Suskiego - komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Patronat nad Ogólnopolskimi Dniami Konserwatorskimi sprawują: dr hab. Magdalena Gawin - podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków oraz Barbara Jezierska - Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

• zob. galerię zdjęć

nad. Joanna Kuźma