Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych - uwagi środowiska bibliotekarskiego

19 października 2015r. opublikowana została Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych. Ustawa wejdzie w życie 30 dni od publikacji, czyli 20 listopada 2015.

Zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych polegają w szczególności na:

1. wprowadzeniu możliwości korzystania w granicach uzasadnionych celem informacji z przemówień politycznych i mów wygłoszonych na publicznych rozprawach, a także fragmentów publicznych wystąpień, wykładów oraz kazań (dodawany art. 261);
2. przyznaniu uprawnienia do zamieszczania w celach dydaktycznych i naukowych rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach; w takich przypadkach twórcy będzie przysługiwało wynagrodzenie (dodawany art. 271);
3. rozszerzeniu katalogu podmiotów uprawnionych na gruncie obecnego art. 28 do korzystania w ramach licencji ustawowej z utworów o: instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, muzea. Instytuty będą objęte normą powołanego przepisu tylko, jeśli prowadzą studia doktoranckie lub podyplomowe, ewentualnie inne formy kształcenia,
4. rozszerzeniu w art. 29 pr. aut. prawa cytatu poprzez wyraźne wskazanie możliwości cytowania w całości utworów plastycznych oraz fotograficznych,
5. umożliwieniu korzystania z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości, a także korzystania z utworu włączonego w sposób niezamierzony do innego utworu, o ile nie ma on znaczenia dla tego utworu (dodawany art. 291 i art. 292);
6. skreśleniu art. 30 pr. aut. zawierającego licencję ustawową na rzecz ośrodków informacji i dokumentacji, zezwalając im na sporządzanie i rozpowszechnianie własnych opracowań dokumentacyjnych oraz pojedynczych egzemplarzy fragmentów opublikowanych utworów, jeżeli nie wykraczają one poza arkusz wydawniczy,
7. uregulowaniu zasad określania i wypłaty wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne – wynagrodzenie to będzie wypłacane przez wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi z dofinansowania przekazywanego jej przez ministra ze środków Funduszu Promocji Kultury,
8. określeniu zasad korzystania z utworów osieroconych, czyli utworów opublikowanych w książkach, dziennikach, czasopismach lub innych formach publikacji drukiem, utworów audiowizualnych oraz utworów zamówionych lub włączonych do utworów audiowizualnych lub utrwalonych na wideogramach, a także utworów utrwalonych na fonogramach, znajdujących się w zbiorach instytucji takich jak: archiwa, instytucje oświatowe, biblioteki, muzea, instytucje kultury, jeżeli uprawnieni, którym przysługują autorskie prawa majątkowe do tych utworów, nie zostali ustaleni lub odnalezieni pomimo przeprowadzenia starannych poszukiwań (dodawany art. 355 ust. 1);
9. uregulowaniu kwestii korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym, czyli utworów opublikowanych w książkach, dziennikach, czasopismach lub w innych formach publikacji drukiem, jeżeli utwory te nie są dostępne dla odbiorców w obrocie handlowym za zezwoleniem uprawnionych, którym przysługują autorskie prawa majątkowe do tych utworów.

Ustawę uzupełniają rozporządzenia, które obecnie przechodzą proces konsultacji:

• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie wzoru wniosku o wpis do wykazu utworów niedostępnych w obrocie handlowym
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie wykazu źródeł, których sprawdzenie jest wymagane w ramach starannych poszukiwań uprawnionych do utworów i przedmiotów praw pokrewnych, które mogą być uznane za osierocone oraz sposobu dokumentowania informacji o wynikach starannych poszukiwań
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie procedury podziału i wypłaty wynagrodzenia za użyczanie oraz wyznaczenia w drodze konkursu organizacji zbiorowego zarządzania uprawnionej do podziału i wypłaty tego wynagrodzenia 
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie konkursu na organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi uprawnioną do zawierania umów na korzystanie z utworów niedostępnych w obrocie handlowym

W ramach procesu konsultacyjnego swoje wspólne uwagi do projektów zgłosiły organizacje bibliotekarskie: SBP, EBIB, Konferencja Dyrektorów Akademickich Szkół Polski i Poznańska Fundacja Bibliotek Naukowych. Uwagi nasze i innych podmiotów dostępne są pod każdym z rozporządzeń na stronach RCL. Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Kultury rozporządzenia wejdą w życie wraz z wejściem w życie ustawy.

nad. Barbara Szczepańska