.png)
Biuro Zarządu Głównego SBP
Al. Niepodległości 213
02-086 Warszawa
tel: 22 608-28-24
tel: 733 242 337
biuro@sbp.pl
Redakcja kwartalnika „Bibliotheca Nostra” zaprasza do lektury nowego zeszytu tematycznego poświęconego zagadnieniom biblioterapii. Numer Biblioterapia pod redakcją Agnieszki Chamery-Nowak i Teresy Wilkoń jest dostępny.
Kwartalnik powstaje we współpracy Biblioteki Głównej Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego, Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego oraz Sekcji Bibliotek Szkół Wyższych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przy Zarządzie Okręgu w Katowicach.
BIBLIOTERAPIA
ARTYKUŁY
SPRAWOZDANIA
OMÓWIENIA I RECENZJE
WYDARZENIA
BIBLIOTEKA AWF W KATOWICACH: MATERIAŁY, ZBIORY, WYDARZENIA
INFORMACJE
NOWOŚCI W ZBIORACH
WYDAWNICTWA AWF
Daiva Janavičienė
Charakterystyka książek wykorzystywanych w biblioterapii
W artykule omówiono funkcje książek wykorzystywanych w biblioterapii według kluczowych założeń stosowanych w tej dziedzinie (klinicznych, psychoterapeutycznych, wychowawczych oraz bibliotekarskich). Przedstawiono i streszczono stanowiska zarówno praktyków: A. Alekseičikas (2008), J. Stanley (1999), Sučylaitė (2011), M. Molicka (2010) jak i teoretyków biblioterapii: L. Brewster (2009), D. E. Pehrsson i P. S. McMillen (2011), B. Sturm (2003), Dresher (2008) oraz stworzono teoretyczny model książki biblioterapeutycznej. Uwzględniono również porady dla osób prowadzących zajęcia z biblioterapii w książnicach. Przedstawiona metoda bazuje na książce jako podstawowym narzędziu w procesie biblioterapii. Prezentuje jego główny cel – jak wykorzystując książkę, można przekształcić zawarte w niej informacje w osobiste doświadczenie. Jednocześnie wskazuje, że wybór typu książek zależy od założonego efektu. Zwraca uwagę na pomocne gatunki i rodzaje literackie – beletrystykę, fantastykę naukową, poezję, literaturę specjalizacyjną, np. prawniczą, itp. Efekty mogą zostać osiągnięte dzięki emocjonalnemu i racjonalnemu odbiorowi przekazywanych informacji, w czym pomaga prawidłowo dobrany rodzaj literatury. Stworzony w trakcie badań model książki potwierdza wpływ literatury na proces poszukiwania racjonalnej wiedzy, kształtowania doświadczeń emocjonalnych, skuteczność terapii psychodynamicznej oraz jest nieodłącznym elementem dekodowania.
Słowa kluczowe: biblioterapia, programy biblioterapeutyczne, książka terapeutyczna
Marina Saltykova-Volkovič
Główne kierunki wykorzystania biblioterapii w pracy pedagoga społecznego i pedagoga terapeuty
Biblioterapia może być z powodzeniem stosowana przez pedagogów społecznych i pedagogów terapeutów jako metoda wsparcia społecznego i psychologicznego osób w trudnych sytuacjach życiowych. Podstawowe cele biblioterapii to: 1) przekazanie czytelnikowi informacji o problemach; 2) pomoc w uświadomieniu ich istoty; 3) omówienie nowych wartości i postaw; 4) uświadomienie, że inni mierzyli się z podobnymi problemami oraz pokazanie sposobów w jaki je rozwiązywali. Biblioterapię można podzielić na dwie kategorie: 1. Ukierunkowaną – pomagającą w kształtowaniu siły woli, optymizmu, pogłębieniu wiary w siebie; 2. Nieukierunkowaną – służącą poprawie nastroju, odwróceniu uwagi czytelnika od natrętnych myśli o problemie. Ogólny cel biblioterapeutycznych metod pracy sprowadza się do okazania wsparcia w celu obniżenia napięć społecznych, rozwijania witalności dla pokonania każdej przeszkody, eliminowania zachowań irracjonalnych, zmniejszenie konfliktów grupowych i indywidualnych. Biblioterapia powinna opierać się na zasadach „nie szkodzić”, „pomagać”, „rozwijać” i może być stosowana w pracy z różnymi grupami ludzi. Jest to zatem skuteczna technika pracy pedagoga społecznego, logopedy, pedagoga terapeuty.
Słowa kluczowe: biblioterapia, praca pedagogiczna, biblioteka
Lidia Ippoldt
Miejsce książki i biblioterapii w życiu dziecka przewlekle chorego
Celem niniejszego tekstu, w którym poruszono problem miejsca książki i biblioterapii w życiu dziecka przewlekle chorego jest przedstawienie terapeutycznego znaczenia lektury, w zestawieniu z wynikami badań własnych na temat wykorzystania literatury jako jednej z form terapii czynnościowej w szpitalach i sanatoriach dziecięcych oraz oceny ich znaczenia przez uczestników tych zajęć. Wykorzystano do tego metodę analizy i krytyki piśmiennictwa oraz analizy własnych badań ankietowych.
Terapeutyczna moc literatury tkwi m.in. w możliwości oderwania się od swoich problemów i wejścia w świat fikcji literackiej. Uznali to za bardzo istotny aspekt psychologowie i lekarze niemieccy, którzy umieścili literaturę obok malarstwa, tańca i muzyki w centrum swoich zainteresowań. W Polsce badania wykorzystania elementów biblioterapii w pracy terapeutów w szpitalach nie były dotychczas prowadzone i stąd postanowiono zapytać uczniów ostatnich klas szkoły podstawowej (IV-VI) oraz gimnazjum, przebywających w szpitalach i sanatoriach o to, czy w stosunku do nich stosowano takie zajęcia oraz – jeżeli tak – czy dostrzegają ich znaczenie.
I tak, zapytano ankietowanych, czy uczestniczyli kiedyś w zajęciach, na których czytano książki, czy pisało się teksty (nie nazwano zajęć biblioterapeutycznymi z obawy, że uczestnicy badań mogą nie wiedzieć, czym one są). Spora liczba badanych uczestniczyła w takich zajęciach. Trzeba jednak mieć świadomość, że część z nich miała tu na myśli po prostu lekcję języka polskiego, na której też czyta się fragmenty literackie i konstruuje pisemne wypowiedzi. Nie mają one jednak charakteru terapeutycznego i trzeba z tego zdawać sobie sprawę. Tymczasem według respondentów zajęcia z książką, o charakterze terapeutycznym pozwoliłyby im lepiej poradzić sobie w życiu. Może warto to wykorzystać, proponując dzieciom przewlekle chorym elementy biblioterapii jako rodzaj terapii wspierającej.
Słowa kluczowe: biblioterapia, terapia, dziecko przewlekle chore
Edyta Izabela Rudolf
Literatura fantastyczna w terapii wspomagającej młodzież z problemami okresu adolescencji
W poszukiwaniu książek stanowiących bazę dla działań terapeutycznych, warto zwrócić się ku literaturze fantastycznej. Młodzież, epatowana przez współczesną kulturę obrazami rozpadu więzi, przemocy czy upadku norm moralnych, czuje się zagubiona we współczesnym świecie i potrzebuje wsparcia. Literatura fantastyczna oferuje atrakcyjne fabuły, nie rezygnując przy tym z poważnych tematów związanych z adolescencją, jak poszukiwania własnej tożsamości, umiejętność budowania relacji międzyludzkich, wytrwałości w podejmowanych działaniach czy nauki samokontroli. Autorzy książek fantastycznych dla młodzieży nie unikają też trudnych tematów, jak śmierć i choroba, prezentując je w sposób zrozumiały dla młodych czytelników. Ze względu na zawartość treściową i atrakcyjną dla odbiorcy formę, odpowiednio dobrane teksty fantastyczne mogą z powodzeniem być wykorzystywane w pracy terapeutycznej z młodzieżą.
Słowa kluczowe: biblioterapia, literatura fantastyczna, młodzież
Urszula Lisowska-Kożuch
Oddziaływanie terapeutyczne literatury pięknej w życiu studentów
W artykule omówiono wpływ literatury na życie człowieka, zwrócono uwagę na jej funkcje, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji leczniczej, wykorzystywanej w biblioterapii. Badania ankietowe przeprowadzone na wybranej grupie studentów kierunku Informacja naukowa i bibliotekoznawstwo Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie miały na celu zbadanie zainteresowań i motywacji czytelniczych ankietowanej grupy, określenie wpływu literatury na ich życie, zebranie informacji na temat książek, które zdołały wpłynąć na zmianę sposobu myślenia i/lub postępowania, a także poznanie opinii o zajęciach biblioterapeutycznych i ich przydatności. Wyniki zostały skonfrontowane z danymi uzyskanymi przez innych badaczy zajmujących się podobną tematyką.
Słowa kluczowe: biblioterapia, funkcje literatury, czytelnictwo
Bronisława Woźniczka-Paruzel
Polska biblioterapia w sieci – subiektywna ocena korzyści i zagrożeń
Zaprezentowano przegląd polskich i zagranicznych zasobów internetowych, dostępnych dzięki wyszukiwarce Google.pl, poświeconych biblioterapii. Przedstawiono i scharakteryzowano następujące grupy tematyczne, związane z tą problematyką: teksty naukowe, konspekty zajęć biblioterapeutycznych, wykazy bibliograficzne, reklamy książek, kursy i szkolenia, portale stowarzyszeń i instytucji upowszechniających biblioterapię oraz blogi i fora dyskusyjne. Przedstawiona typologia tych zasobów, połączona z subiektywną ich oceną miała na celu swoistą diagnozę biblioterapii polskiej. Diagnoza to szczególna, ponieważ nie odnosi do dokonań stricte naukowych, ale do dokonań, które za pośrednictwem Internetu kształtują jej potoczne postrzeganie, nie do końca pozytywne. Z sieciowych publikacji wyłaniają się wizje przedziwnej formy aktywności, nieco archaicznej, ale „szlachetnej” ni to nauki, ni to sztuki, którą znali „już starożytni”, a do jej uprawiania zachęcają kuriozalne czasem kursy, utwierdzające w tym, że biblioterapeutą może być każdy. Do tego dochodzi przekonanie, że i pisać o niej mogą wszyscy, nawet ci, którzy, mało czytając, nie do końca opanowali tajniki „ojczyzny-polszczyzny”. Pojawiły się witryny instytucji i stowarzyszeń, profesjonalnie podchodzących do biblioterapii, a wśród jej młodych adeptów coraz więcej jest ludzi, którzy dostrzegają, że nawet teksty popularne muszą spełniać standardy poprawności, zaś powielanie starych schematów jest niestosowne.
Słowa kluczowe: biblioterapia, Internet
Beata Żołędowska-Król
Wybrane programy biblioterapii na świecie
Celem artykułu jest przedstawienie kilku programów biblioterapeutycznych realizowanych na świecie. Omówiono założenia i cele programów skierowanych do różnych grup odbiorców: doświadczających łagodnych zaburzeń psychicznych, odkrywających ciekawe formy spędzenia wolnego czasu oraz poszukujących pomocy w radzeniu sobie w życiu.
Słowa kluczowe: biblioterapia, programy biblioterapii
Agnieszka Chamera-Nowak
Książka zawsze pomoże. Działalność Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego
Polskie Towarzystwo Biblioterapeutyczne powstało w 1997 r. we Wrocławiu. poprzez swoje wielokierunkowe działania popularyzatorskie i edukacyjno-wydawnicze wydatnie wpłynęło na rozwój biblioterapii w Polsce. Towarzystwo wydaje kwartalnik „Biblioterapeuta. Biuletyn Informacyjny”, na którego łamach kształtuje się współczesny model biblioterapii polskiej. Działalność Towarzystwa koncentruje się na działaniach na rzecz aktywizacji osób niepełnosprawnych, wspieraniu tworzenia bibliotek w placówkach służby zdrowia, konsolidacji środowisk zainteresowanych biblioterapią, sporządzaniu i publikowaniu materiałów pomocniczych oraz popularyzacją tej dziedziny w szerokim jej rozumieniu. Niezwykle ważnym aspektem jest także podejmowanie przez PTB działań na rzecz statusu naukowego specjalności biblioterapeutycznej, kształcenia biblioterapeutów i prawnego usankcjonowania ich zawodu.
Słowa kluczowe: Polskie Towarzystwo Biblioterapeutyczne, biblioterapia
Małgorzata B. Siemież
Słowo łączy pokolenia. Korczak współczesnym biblioterapeutą?
„Słowo łączy pokolenia. Korczak współczesnym biblioterapeutą?” to swoista refleksja nad tym co „odkryte” i co wciąż powinno być „odkrywane”.
Janusz Korczak ponad sto lat temu wskazując na „dziecko” jako podmiot działań wychowawczych, odnosząc się do biopsychologicznej teorii osobowości, dał początek temu co dziś nazywamy pedagogiką emancypacyjną. W jego oczach dziecko było równe dorosłemu, z którego zdaniem należy liczyć się tak samo, jak ze słowami wypowiedzianymi przez dorosłego. Autorka dokonuje paraleli pomiędzy dzieckiem a osobą niepełnosprawną, wskazując, że „korczakowskie” postulaty można również odnieść do postrzegania osób z niepełnosprawnością. Podmiotowość każdego człowieka dziś wydaje się tezą nawet nie tylko oczywistą, ale wręcz aksjomatem, jednak kiedy pod przysłowiową lupę bierzemy konkretne przejawy ludzkich zachowań, zwłaszcza w stosunku do osób z niepełnosprawnością oraz niektóre działania instytucji edukacyjno-wychowawczych, to okazuje się, że postulaty „Starego Doktora” są ciągle aktualne.
Janusz Korczak będąc autorem wielu książek i bajek, posługiwał się nimi jak „chirurg skalpelem”, może fakt, że był również lekarzem nie pozostawał tu bez znaczenia. Dziś moglibyśmy powiedzieć, że Stary Doktor był biblioterapeutą, że książki w jego wydaniu były również lekiem na różne problemy.
Słowo, zarówno to pisane jak i to mówione, z całą pewnością w tym przypadku łączy ideę „podmiotowości” dziecka i osoby z niepełnosprawnością oraz pokolenia osób, które postrzegają książkę jako narzędzie terapeutycznego oddziaływania.
Słowa kluczowe: biblioterapia, Janusz Korczak, książka terapeutyczna
Agnieszka Bajor
Terapeutyczna funkcja literatury pięknej na przykładzie „Niedzieli” (1926-1939)
W artykule przedstawiono funkcje terapeutyczne powieści odcinkowych, opowiadań i wierszy ogłaszanych na łamach jednego z przedwojennych tygodników diecezjalnych – „Niedziela” (1926-1939). Zwrócono uwagę na funkcje tzw. dobrych książek i prasy w pracy duszpasterskiej, a przede wszystkim na cechy wychowawcze literatury pięknej. Przeanalizowano treść utworów zamieszczanych na łamach czasopisma, które miały charakter religijny i patriotyczny. Utwory klasyków literatury polskiej (np. Józefa Ignacego Kraszewskiego, Henryka Sienkiewicza), pisarzy katolickich oraz twórców nieprofesjonalnych wspierały czytelników duchowo, niosły im otuchę, utwierdzały w wierze, przypominały dzieje i tradycje polskie oraz pokazywały godne naśladowania postawy moralne.
Słowa kluczowe: biblioterapia, tygodnik „Niedziela”
