.png)
Biuro Zarządu Głównego SBP
Al. Niepodległości 213
02-086 Warszawa
tel: 22 608-28-24
tel: 733 242 337
biuro@sbp.pl
Zapraszamy do lektury nowego zeszytu tematycznego kwartalnika „Bibliotheca Nostra”. Numer zatytułowany Muzykalia pod redakcją Magdaleny Walter-Mazur i Bogumiły Warząchowskiej jest dostępny pod adresem: http://www.bibliothecanostra.awf.katowice.pl/
Kwartalnik powstaje we współpracy Biblioteki Głównej Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego, Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego oraz Sekcji Bibliotek Szkół Wyższych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przy Zarządzie Okręgu w Katowicach.
MUZYKALIA
Redaktorzy tematyczni: Magdalena Walter-Mazur, Bogumiła Warząchowska
Artykuły
Materiały
Urszula Kusiak Grafika XIX-wiecznych druków muzycznych. Wybrane zagadnienia
Elżbieta Kudelska Zbiory muzyczne Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego Oddział w Cieszynie. Rekonesans badawczy
Sprawozdania
Omówienia i recenzje
Wydarzenia
Informacje
Celem autorki artykułu jest umiejscowienie zagadnienia edytorstwa muzycznego w szerszym kontekście edytorstwa naukowego. W historii edytorstwa naukowego wskazać można dwie metody, które determinowały schemat postępowania edytorskiego: metoda filologiczna, tradycyjnie przypisywana do edytorstwa literackiego, oraz metoda historyczna, stworzona w oparciu o krytykę metody filologicznej i związana z edytorstwem historycznym. Analogicznie przebiegało kształtowanie się metodyki edytorstwa muzycznego – początkowo dominowała metoda filologiczna, zapożyczona i zmodyfikowana na potrzeby tekstów muzycznych, następnie jej hegemonia została przełamana przez ogólnie sformułowaną metodę historyczną. W artykule omówione zostają typologie edycji muzycznych proponowane przez autorów współczesnych monografii z zakresu metodyki krytycznie zorientowanej pracy edytorskiej, filologii muzycznej czy krytyki tekstu muzycznego, oraz założenia metodyczne poszczególnych typów edycji. Typologie systematyzujące edycje muzyczne wyróżniają najczęściej typy o różnym stopniu ingerencji edytorskich. Zauważalna jest w nich – kluczowa dla wyboru metody edycji – decyzja dotycząca wydawania tekstu pojedynczego egzemplarza źródłowego lub też jednego tekstu będącego efektem krytycznej pracy nad całą tradycją danego tekstu. We współczesnej praktyce edytorskiej nie ma jednak edycji reprezentujących metodę wyłącznie filologiczną czy historyczną, a zawsze udział poszczególnych metod dookreślony jest indywidualnymi problemami danych źródeł czy tekstów, oraz licznymi decyzjami edytora o charakterze interpretacyjnym.
RISM (Répertoire International des Sources Musicales) to instytucja, której celem jest dokumentowanie stanu zachowania i katalogowanie zachowanych źródeł muzycznych niemal na całym świecie. Dewizą organizacji jest „Wiedzieć, co się zachowało, i gdzie to się znajduje”. Centralna redakcja RISM znajduje się we Frankfurcie nad Menem. Koordynuje ona działanie 36 narodowych central z różnych krajów. W roku 2012 RISM świętował swoje 60 urodziny, a jego historia to przede wszystkim historia ogromnego przedsięwzięcia wydawniczego, na które składają się 42 wydane tomy oraz ciągle rozrastająca się baza danych (por. http://www.rism.info). W 2003 roku ukazał się ostatni tom papierowy; od tego czasu źródła są katalogowane wyłącznie w bazie danych, dostępnej bezpłatnie dla wszystkich od roku 2010 (http://opac.rism.info). Umożliwia ona badaczom z całego świata identyfikowanie anonimowych kompozycji poprzez odnajdywanie dla nich konkordancji. Także polskie biblioteki gromadzące zbiory muzyczne i polscy muzykolodzy biorą udział w pracach RISM. Jak dotąd z terenu Polski w katalogach – papierowych i elektronicznych – umieszczono opisy prawie 28 tysięcy źródeł muzycznych. Prace są ciągle kontynuowane.
W przebogatych niegdyś zbiorach biblioteki Radziwiłłów w Nieświeżu w dziale muzykalia odnotowano liczne libretta oper i kantat. Niektóre ze wzmiankowanych w inwentarzach bibliotecznych kompozycji są dobrze znane literaturze muzycznej i muzykologicznej, inne to pozycje zapomniane bądź całkowicie nieznane. Szczególną uwagę chciałabym poświęcić dwóm włoskim anonimowym librettom kantat z I połowy XVIII, które zachowały się w zbiorach Państwowego Archiwum Historycznego Białorusi w Mińsku.
W zbiorze muzykaliów Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu zachowała się znaczna liczba rękopisów pozostałych po skasowanych klasztorach, w tym 112 po klasztorach benedyktynek z Sandomierza (108), Lwowa (3) i Jarosławia (1). Na kartach tytułowych wielu z nich spotykamy nazwiska, imiona lub monogramy – kompozytorów, skryptorów i właścicieli rękopisów. Wśród nich możemy dzisiaj zidentyfikować 15 benedyktynek, w tym 12 z Sandomierza, które były kapelmistrzyniami, kantorkami, śpiewaczkami i instrumentalistkami, a których nazwisk daremnie szukalibyśmy w słownikach i encyklopediach poświęconych dawnym muzykom polskim. Autorka artykułu na podstawie informacji zawartych w źródłach i w literaturze przedmiotu usiłuje dowiedzieć się jak najwięcej o tych zakonnicach i o ich muzycznej działalności.
Artykuł, skierowany do polskiego czytelnika, z rozmysłem pomija akcenty polityczne podyktowane życiem J.U. Niemcewicza i głównym przedmiotem analizy – Śpiewami historycznymi. Celem pracy badawczej jest chęć upublicznienia słowiańskiemu audytorium naukowemu unikalnego dokumentu historycznego, jakim jest pierwsze wydanie Śpiewów opatrzone autografem hrabiego I.F. Paskiewicza, a przechowywane w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu. Autorka celowo rezygnuje z prezentacji swoich poglądów na temat badanego źródła, pozostawiając interpretację polskiemu odbiorcy. Zaproponowane w artykule kierunki studiów nad Śpiewami historycznymi (biograficzne, literaturoznawcze i muzykologiczne) nie wyczerpują tematu, a jedynie rozpoznają kierunki przyszłych dociekań.
Rozwój szkolnictwa muzycznego w Łodzi wiąże się z założonym w latach międzywojennych Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej. Szkoła funkcjonowała pomyślnie aż do wybuchu II wojny światowej. W okresie okupacji hitlerowskiej Konserwatorium zostało zamknięte, a jego wyposażenie, wraz z biblioteką, przeniesiono do urządzonej przez Niemców średniej szkoły muzycznej przeznaczonej dla młodzieży niemieckiej – Städtische Musikschule. Szkoła funkcjonowała w latach 1940-1944. W 1945 roku Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Łodzi (obecna Akademia Muzyczna) zostało reaktywowane. Część księgozbioru dawnej biblioteki Konserwatorium zachowała się do dziś w zbiorach Biblioteki Akademii Muzycznej. Artykuł zawiera zestawienie bibliograficzne partytur z zasobu biblioteki Liceum i Konserwatorium Muzycznego. Omawia sposób selekcji, rozmieszczenie i charakterystykę kolekcji.
Biblioteka Główna Akademii Muzycznej w Katowicach rozpoczęła działalność w roku1945. Na podstawie dokumentów życia społecznego, oficjalnych pism i chronologii pieczątek, którymi opatrzono zbiory, Autorka stara się ustalić początki istnienia Biblioteki, a także jej nieprzerwaną działalność od 1929 roku. Badania proweniencyjne dokumentów pozwoliły określić pochodzenie części zbiorów: druków muzycznych, wydawnictw zwartych i dokumentów dźwiękowych, przypisując je do zasobu Konserwatorium (lata 1929-1939) oraz Landesmusikschule (lata 1939-1944). Skomplikowana sytuacja polityczna i wynikające z niej przekształcenia organizacyjne Szkoły aż ośmiokrotnie odcisnęły się na nazwie Biblioteki, która funkcjonowała m.in. jako Biblioteka Śląskiego Konserwatorium Muzycznego, Bibliothek Konservatorium Kattowitz, Bibliothek Landesmusikschule Oberschlesien, Biblioteka Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej.
Biblioteka Teologiczna Uniwersytety Śląskiego w Katowicach obok literatury specjalistycznej z zakresu teologii i dziedzin pokrewnych, gromadzi dokumenty muzyczne. Kolekcja muzyczna obejmuje zbiór starodruków, literaturę dziewiętnasto- i dwudziestowieczną oraz prace wydawane współcześnie. Zgromadzone w Bibliotece dokumenty muzyczne to przede wszystkim mszały, księgi liturgiczne, modlitewniki, nuty i śpiewniki, czasopisma i serie wydawnicze, podręczniki i opracowania, dysertacje i źródła elektroniczne. Zbiór literatury muzycznej jest uzupełniany o materiały archiwalne i powiększany o nowe dokumenty, które są stale wykorzystywane przez pracowników naukowych i studentów Wydziału Teologicznego, a także służą całej społeczności akademickiej.
W artykule omówiono rozwój drukarstwa muzycznego na przestrzeni wieków aż do początku XX stulecia. Scharakteryzowano wykorzystywane wówczas techniki drukarskie, przywołano nazwiska najbardziej liczących się drukarzy muzycznych i wydawców. Dużo miejsca poświęcono ilustracji druków muzycznych, skupiając się szczególnie na okresie secesji. Omówiono znaczenie ilustracji dla samego druku, a także ich tematykę oraz trendy jakie panowały w różnych krajach. Osobno scharakteryzowane zostało drukarstwo muzyczne w Polsce. Zaprezentowano secesyjne okładki zaczerpnięte ze zbiorów Biblioteki Głównej Akademii Muzycznej w Katowicach i pokazano jak grafika wpłynęła na zmianę wyglądu winiety nut.
Ziemia Cieszyńska wydała wielu światłych ludzi, którzy przyczynili się do rozwoju miejscowej oświaty. Wielokulturowość zamieszkujących tutaj ludzi stała się inspiracją do poszukiwań i pogłębiania wiedzy w zakresie folkloru i sztuki ludowej (plastycznej, muzycznej i literackiej). Na tym podłożu dosyć silny wpływ wywiera Instytut Muzyki, kształcący przyszłych pedagogów, organistów, członków zespołów folklorystycznych czy małych formacji instrumentalnych. W odpowiedzi na zapotrzebowania kadry pedagogicznej oraz kształcącej się młodzieży, biblioteka gromadzi odpowiednią literaturę, pozyskując do zbiorów pozycje współczesne, jak i wiele unikatowych tytułów czasopism z początków XX wieku. Bogate są również zbiory partytur oraz dokumentów dźwiękowych – płyt CD.
nad. Maria Kycler
