Ekologia Informacji a zasoby informacyjne w bibliotekach i cyberprzestrzeni - w stulecie powstania SBP

Sto lat działalności Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich to prawdziwa duma i zaszczyt dla wszystkich jej członków i sympatyków. To nie tylko sto lat pracy społecznej i naukowej, to wiek działalności, który przypadł na czas ważnych wydarzeń w dziejach naszego państwa. W okresie tym Stowarzyszenie uczestniczyło w nich i starało się określić swój status w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości społeczno-politycznej.

Pięć lat temu świętując 95.lecie powstania naszego Stowarzyszenia zainaugurowaliśmy cykl konferencji pod wspólnym tytułem “Ekologia Informacji”, który kontynuujemy do chwili obecnej. W momencie powstawania społeczeństwa informacyjnego, społeczeństwa wiedzy, ekologia informacji zaistniała jako dziedzina nauki. Nauka ta ma w dzisiejszych czasach wielką wagę, gdyż nadmiar informacji “produkowanych” niemalże w postępie geometrycznym powoduje odczuwalne skutki dla człowieka i dla środowiska. Konieczna stała się selekcja informacji i organizacja odpowiedzialności za ich jakość oraz ukazanie zagrożeń wynikających z braku przestrzegania norm etycznych i prawnych. Zainteresowanie tematyką prezentowaną na słupskich konferencjach osiągnęło zaiste zakres ogólnopolski i sprowadziło do nas prelegentów z wielu ośrodków akademickich, że wymienię chociażby Gdańsk, Kraków, Szczecin, Elbląg, Zieloną Górę, Rzeszów, Tarnów, Toruń czy Koszalin, jak również z bibliotek publicznych np.w Bytowie.

Nie sposób omówić wszystkich wystąpień, pragnę jedynie zasygnalizować różnorodne podejście do dyscypliny naukowej takiej, jaką jest ekologia informacji, bogactwo dziedzin nauki i życia jakie ona obejmuje a także różnorodność metod i narzędzi badań.
Konferencja odbyła się w trzech sesjach, z których każda liczyła po sześć wystąpień. Sesję pierwszą “Ekologia informacji jako dyscyplina naukowa” rozpoczęła autorka niniejszej relacji referatem poświęconym jubilatowi, który patronował naszej konferencji - Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich. Wystąpienie to starało się przybliżyć nie tylko historię organizacji lecz także jej potencjał intelektualny i zawodowy wniesiony do oświaty, nauki i kultury polskiej na przestrzeni stu lat Następnie niepodzielnie królowała już ekologia informacji, która jako dziedzina wiedzy na świecie zaistniała w latach siedemdziesiątych XX wieku. W Polsce zaczęła się rozwijać od niedawna, a na naszej konferencji dała nam się poznać w wielu odsłonach. Prof. W. Babik przybliżył nam zjawisko smogu informacyjnego, jego zagrożenia i wyzwania jakie przed nami stawia. Z kolei prof. Z.Sobisz zmierzył się z prawdami i mitami o roślinach trujących w Sieci i w literaturze. Współczesna technika pozwalająca na ikonograficzne przedstawienie treści materiałów sprawiła, iż były one nie tylko ciekawe z naukowego punktu widzenia ale też zajmujące i “barwne” w odbiorze. Dotyczy to nie tylko inaugurujących konferencję wystąpień lecz również i pozostałych. Nie tylko elektronika przyszła referentom i uczestnikom z pomocą - ilustrująć temat swojego wystąpienia jeden z prelegentów pozwolił nam “obcować” z dwustuletnim unikatowym zielnikiem. Ekologia informacji to wielopłaszczyznowa nauka pozwalająca zastosować różne narzędzia pracy takie jak “piramida Maslowa” czy Teoria Rozwiązywania Innowacyjnych Zadań-TRIZ, przybliżone kolejno przez dr H.Sommer i dr. G.Zakrzewskiego oraz dr. hab. M.Wojciechowską. Nauka ta to także zarządzanie informacją w domu, pracy i w społeczeństwie. Sesja druga “Ekologia informacji a zasoby informacyjne” pokazuje jak informacja może ułatwić nam życie, wspomóc a także zrozumieć procesy i zjawiska zachodzące wokół nas, w przestrzeni w której się znajdujemy i funkcjonujemy. Ta przestrzeń to oprócz nauki również kultura w ogóle, a więc biblioteki i literatura, polityka, prawo i środki masowego przekazu.

Temat ochrony prawnej utworów naukowych był treścią wystąpienia dr K.Michniewicz-Wanik, otwierającego kolejną sesję konferencji. Prawo było podmiotem referatu dr J.Laskowskiej i mgr Aleksandry Pańko ” Informacja prawnicza w dobie nowych technologii”. Nie sposób przecenić tych wystąpień, ponieważ trafna i rzetelna informacja to “towar unikatowy” w dzisiejszych czasach, a informacje pozyskiwane przez nas z sieci takie właśnie być powinny. Zwłaszcza przybliżenie słuchaczom zasad działania prawniczych platform cyfrowych i ich zawartości było niezwykle pożyteczne.

Zasoby informacyjne do których odnosili się prelegenci często wiązały się z różnymi aspektami kultury, między innymi : “W trosce o kulturę informacyjną; zrozumiałość tekstów “konsumenckich” na stronach WWW bibliotek”, “Na tropach mitów w dziełach kultury popularnej” czy “Kulturalnie w bibliotece”. Warto tu wspomnieć o wystąpieniu dr L. Maksymowicz “Znaczenie memów internetowych w obiegu informacji i komunikacji”. Ponieważ mem powstaje w odpowiedzi na rzeczywistość i aktualne wydarzenia, jest chwytliwy i dowolnie kreowany przez twórców, stanowi naprawdę wdzięczny temat do rozważań. Ilustruje jednocześnie jak wiele można przekazać w niewielkim komunikacie. Skoro jesteśmy też przy tematyce bibliotecznej warto zapoznać się z referatem dr W. Jachym “Infoekologiczne zasoby serwisów internetowych bibliotek”, przybliżającym tematykę oceny jakości usług informacyjnych i odpowiedzialności za nie.

Sesję trzecią, zatytułowaną “Ekologia informacji w Sieci (i nie tylko)”, rozpoczął referat dr J.Grubickiej “Prosument informacji sieci. Wymiary współczesnej wikinomii poprzez crowdsoursing internetowy”.
Mając nieograniczony wręcz dostęp do internetu i jego przeróżnych płaszczyzn informacyjnych czy platform wiedzy możemy paść ofiarą nadmiaru informacji, a co za tym idzie stresu informacyjnego. Może on wywołać skutki społeczne, gospodarcze a także spowodować niewłaściwe użycie informacji czy wyciek danych. Wiąże się to także z zaśmiecaniem przestrzeni przez zdezaktualizowane informacje czy spamy. Otwarcie cyberprzestrzeni daje nie tylko pożytek, czasami niestety prowadzi do patologii, m.in. do agresji elektronicznej przejawiającej się stalkerstwem, hejtem w sieci, nękaniem czy zastraszaniem. Sesja trzecia konferencji poświęcona była min. tym problemom. Pozorna anonimowość internetu, a co za tym idzie poczucie bezkarności użytkownika powoduje niestety szereg niepożądanych zachowań. Traktują o tym kolejno referaty dr M.Cyrklaff i mgr.J.Prądzińskiego “Cyberstalking jako forma przemocy z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych” i “Łamanie praw człowieka w cyberprzestrzeni i związane z tym skutki społeczne”. Bardziej globalnie niebezpieczeństwa związane z internetem ujęła dr S.Kosznik-Biernacka w wystąpieniu “Manipulacja informacją jako narzędzie informatyki społecznej w kontekście zagrożeń dla bezpieczeństwa społecznego”. Można doprawdy zaniepokoić się wspomnianymi wyżej, zgubnymi możliwościami jakie niesie ze sobą internet. Sesję trzecią, jak również i całą konferencję zamknął referat dr B.Taraszkiewicz “Na krótkiej smyczy - o zjawisku fonoholizmu”, przybliżający nam istotę i skalę nowego uzależnienia, które na razie dotknęło głównie młodzież. Z tym i pozostałymi, bardzo interesującymi wystąpieniami będzie można zapoznać się w publikacji pokonferencyjnej do czego serdecznie zapraszam.

Przewodnicząca Zarządu Okręgu Pomorskiego
Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich
Teresa Milewska